Chúng Nghĩa Là Gì?

Chúng Nghĩa Là Gì?
Victoria Parnell - http://bettysplendens.com/articles/page.imp?articleid=1417


Marble “Vải Hoa” (Calico).

Mặc dù Hội đồng Betta Quốc tế (IBC) chỉ công nhận 24 thể loại màu/hoa văn/vây nhưng bạn thấy những tên mới nảy ra ở khắp nơi, cả trong danh sách hàng hóa lẫn thuật ngữ tiếng lóng. Mục đích của bài viết này là để giúp bạn hiểu những tên này nghĩa là gì.

Trước hết, IBC công nhận đơn sắc gồm: đỏ (tươi và cambodian-red), đen, xanh dương, xanh lục/xanh ngọc, xanh thép, vàng, cam, trong suốt, pastel, trắng, metallic nền-sẫm và metallic nền-nhạt. Nhị sắc gồm nhị sắc nền-sẫm và nhị sắc nền-nhạt. Hoa văn gồm bướm (butterfly), đa sắc, cẩm thạch (marble) và muối tiêu (grizzled). Các loại vây gồm ST (đuôi đơn), DT (đuôi kép), CT (đuôi tưa), Plakat Truyền Thống, Plakat Cảnh và Plakat Đối Xứng. TẤT CẢ màu sắc, hoa văn và loại vây betta đều được xếp vào một trong những nhóm này; hay trong những trường hợp hiếm hoi khi chúng không phù hợp với những nhóm đó, được xếp vào [nhóm] Biến Dị – Dạng và Vây (Form and Finnage Variation).

Tuy nhiên, những thuật ngữ phổ thông, và có thể khiến bạn phải lắc đầu. Tôi sẽ mô tả những cái phổ biến nhất, và cũng bổ sung lớp triển lãm mà chúng thuộc về. Tôi cũng sẽ cập nhật một cách thường xuyên khi những tên mới xuất hiện.

3-4-5 Star Plakat: Tên này chỉ đến khả năng chiến đấu. Plaka được bán là một loại cá chọi (fighting type). Bởi vì Aquabid cấm rao bán cá chọi trên website của họ, nên những tay bán cá vụng trộm tiếp tục cung cấp chúng dưới thuật ngữ này.

Apache [tên bộ tộc da đỏ]: Tên dòng của một nhà lai tạo cho loại cá cẩm thạch cambodian BF. Tuỳ theo hoa văn mà chúng có thể được xếp như là Nhị Sắc Nền-Nhạt, Cẩm Thạch hay Bướm.

Appaloosa [giống ngựa đốm Mỹ]: Tên dòng của chính tôi cho cá cẩm thạch được lai tạo bởi tôi và nhà lai tạo chiến hữu Shannon Kasarcik. Chúng có nền trắng với những đốm hoa văn cẩm thạch nhỏ. Hoa văn ổn định, và khác với những con cẩm thạch khác, không thay đổi theo thời gian. Chúng được xếp như là Cẩm Thạch.

Armadillo [loại thú nhỏ, có giáp ở Mỹ]: Đây là dòng cá của chính tôi với lớp ánh kim metallic cực dày trên thân và bao phủ hoàn toàn đầu và mặt chúng, như áo giáp. Chúng được coi như là Metallic Nền-Sẫm hay Màu Tự Do (AOC).

Black Copper [Đồng Đen]: Ánh kim copper (metallic xanh thép) trên nền cẩm thạch-đen. Chúng là Metallic Nền-Sẫm.

Black Crystal [Tinh Thể Đen]: Tên dòng của một nhà lai tạo cho cá đen nền-cẩm thạch vốn tạo ra cá mái có thể sinh sản (fertile). Mật độ đen hiếm khi nào tiệm cận như ở black melano hay super black.

Black/Green: Ánh kim metallic xanh lục, tươi trên nền cẩm thạch-đen. Đây là những con cá tuyệt đẹp vốn chơi đùa trong ánh sáng như những con rồng nhỏ. Có thể được triển lãm dưới lớp Metallic Nền-Sẫm và, trong một số trường hợp, Bướm hay Nhị Sắc Nền-Sẫm.

Black Devil [Hắc Quỷ]: Tên này chỉ đến một betta đen với hoa văn bướm đỏ tươi. Chúng được coi như là Bướm.

Black Lace [Đen Viền]: Tên này chỉ đến cá nền đen với ánh kim xanh dương, mặc dù theo thời gian nó trở thành cá đen nền-cẩm thạch vốn không hoàn toàn tiệm cận mật độ hay độ sẫm (darkness) của black melano. Vây của một con Black Lace cổ điển thường trong suốt, điều làm nên cái tên. Nhằm bảo lưu thuật ngữ gốc, tôi đã hết sức cố gắng để thúc đẩy cái tên “Black Ice” cho những con cá đen/xanh này để không nhầm lẫn với Black Lace chánh hiệu. Tuỳ vào màu sắc bên ngoài mà Black Lace có thể được xếp vào lớp Đen, Nhị Sắc Nền Sẫm, Bướm hay Màu Tự Do (AOC).

Black/Orange: Kết hợp màu độc đáo được tạo ra bởi nhà lai tạo bậc thầy Gilbert Limhengco; cá đen hay cam nhạt với hoa văn bướm cam/đen pha trộn. Không có viền sắc sảo (crisp banding) nên chúng không phải là bướm chất lượng, và thường được triển lãm trong nhóm Biến Dị - Dạng và Vây.

Black Orchid [Hắc Lan]: Tên này ban đầu được Henry Yin ở Indonesia đặt ra để mô tả dòng đuôi tưa thắng giải độc đáo của mình. Những con cá này màu đen với ánh kim xanh thép dày chạy dọc các tia vây. Nó là loại cá rất đẹp và khá hiếm. Chẳng may, chúng khó triển lãm, bởi vì IBC xem ánh kim là lỗi ở lớp đen, nhưng trên thực tế vây không hoàn toàn khác màu với thân khiến nó cũng không thể xếp vào lớp Nhị Sắc Nền Sẫm.

Blob [Giọt]: Đây là một thuật ngữ dành cho dòng betta cam được Ralph Tran lai tạo. Chúng được xếp vào loại Cam.

Blue Moon [Lam Nguyệt]: Tên dòng của một nhà lai tạo cho bướm xanh dương. Chúng cũng được lai tạo với màu xanh lá cây (“Lục Nguyệt”). Chúng được xếp vào loại Bướm.

Brass [Đồng Thau]: Tên của chính tôi cho betta thân copper/vây đỏ. Bởi vì vẫn chưa có một lớp IBC cho Metallic Nhị Sắc, nên loại này có lẽ được xếp vào lớp Nhị Sắc Nền Sẫm.

Calico [Vải Hoa]: Hầu như luôn chỉ đến cẩm thạch đa sắc, đặc biệt nếu chúng thể hiện cẩm thạch vàng. Dẫu những con này sặc sỡ và độc đáo, chúng vẫn được xem như là cẩm thạch xưa.

Canadian Flag: Theo tôi được biết thì tôi là người duy nhất dùng thuật ngữ này. Tôi sử dụng nó cho dòng betta bướm đỏ/trắng, thân trắng/cambo đặc biệt của mình. Chúng được coi như là Bướm.

Cellophane [Giấy Bóng Kiếng]: Cá betta với thân và vây trong suốt. Đôi khi chúng có một lượng nhỏ ánh kim mềm (soft) trên vây. Cá với ánh kim dày hơn thường được dời qua lớp pastel. Chúng thường té ra trong các bầy cẩm thạch, và đôi khi có thể lên màu để trở thành cẩm thạch hoàn toàn! Cellophane được triển lãm như là “Trong Suốt” (Clear).

Chocolate: Cá thân nâu với vây vàng hay vàng/cam. Tôi cũng nghe nói thuật ngữ được áp dụng cho betta thân đen/vây vàng, nhưng điều đó không hợp lý lắm với tôi. Nó bắt đầu như là một thuật ngữ mô tả cho màu chocolate-nâu trên thân. Đen/vàng là… vâng, đen/vàng! Chocolate được coi như là Nhị Sắc Nền-Sẫm.

Dalmatian [Chó Đốm]: Ghi nhận tên và màu dành cho Sarawut Angkunanuwat ở Thái Lan. Những con đầu tiên được gọi là Chó Đốm Cam (Dalmatian Orange), và đó là con betta cam với những đốm đỏ hay cam sẫm trên vây. Từ đó, chúng được tạo ra ở những màu khác, bao gồm xanh dương/cam, xanh dương/vàng, cambodian, hồng đào (peach) và đỏ. Đến nay, nó vẫn là một bí ẩn di truyền, bởi hoa văn không hành xử như cẩm thạch điển hình, và cũng không thể coi như là đơn sắc. Theo kinh nghiệm cá nhân, tính trạng này dường như hành xử theo tính trội. Tôi tin chúng nên được xếp vào lớp Biến Dị - Dạng và Màu.

Dragon [Rồng]: Tên này chỉ đến betta vốn có một lượng ánh kim metallic siêu dày trên thân kết hợp với vây màu. Thân thường có màu bạc. Chúng trở nên phổ biến một cách nhanh chóng và gần đây tôi từng thấy chúng ở đen, xanh lục, trắng, vàng và thậm chí xanh nhạt. Chúng được coi như là loại Metallic, Nhị Sắc Nền Sậm, Nhị Sắc Nền Nhạt hay Màu Tự Do (AOC) tuỳ thuộc vào loại vây, màu sắc và mức độ metallic.

Dreamcatcher [Hộ Mệnh]: Têndòng của một nhà lai tạo cho cẩm thạch-đen với hoa văn bướm đen/trắng. Chúng có thể được xếp vào loại Cẩm Thạch hay Bướm.

Erfurter [người Erfurt, thành phố Đức]: Bắt nguồn ở Đức bởi nhà lai tạo Christopg Bärecke, đây là màu sắc và hoa văn tương tự như Mustard Gas [Hơi Mù Tạt], với thân màu xanh dương (Erfurter Blue), xanh lục (Erfurter Green) hay xanh thép (Erfurter Steel) (Erfurter Blau Spiegel Grün, Erfurter Blau Spiegel Blau, Erfurter Blau Spiegel Stumpfblau). Các vây màu vàng với viền xanh quanh mép. Về truyền thống, Erfurter Blues là đuôi voan. Chúng được xem như là Nhị Sắc Nền Sẫm.

Half Sun [Bán Dương]: Tuỳ thuộc vào bạn nói với ai, thuật ngữ này hoặc chỉ đến Đuôi Tưa 180-độ hay Đuôi Lược (Combtail) 180-độ.

Holy Grail [Chén Thánh]: Đây là tên dòng cho betta White Opaque. Chúng được xếp vào lớp “Trắng”.

Imbellis [tên Latin]: Betta imbellis là loài hoang dã có quan hệ gần với Betta splendens. Nếu ai đó đề cập đến Betta imbellis thuần chủng, nó thường được gọi là “Imbellis”. Tuy nhiên, hai loài này có thể dễ bị lai tạp, và những cá lai (hybridizations) này được bán như là loại Imbellis lai (Blue Imbellis, v.v.). Thông thường, cá lai có thể được trưng bày ở Màu Tự Do (AOC) hay Metallic.

Lavender [Oải Hương]: Một thuật ngữ mới được sử dụng để mô tả betta với thân xanh/hồng/tím và vây đỏ, hay thân và vây tím/đỏ. Chúng là Nhị Sắc Nền Sẫm, hay Bướm nếu chúng có hoa văn.

Lemon Meringue [Bánh Chanh]: Mô tả một betta vàng với hoa văn bướm vàng/trắng. Chúng được xếp vào lớp Bướm.

Mask [Mặt Nạ]: Khi bạn pha Splendens với những loại hoang dã nhất định như Imbellis hay Mahachai, bạn đưa hai gien mới lên bàn: Metallic và Mask. Cá ánh kim truyền thống có đầu đen hay nâu đơn sắc, khi bạn giới thiệu gien Mask vào các dòng ánh kim truyền thống, bạn có thể tạo ra cá đơn sắc với màu lan đến toàn bộ đầu và mặt. Đây được gọi là “Mask”. Hầu hết trọng tài sẽ tự động dời cá masked qua lớp Metallic.

Monster [Ác Thú]: Thuật ngữ này có thể được dùng để mô tả a) kích thước thân (như trường hợp của cá khổng lồ hay bán khổng lồ), b) kích thước vây, và c) mặt trắng. Khi được dùng để mô tả thân hoặc vây, mô tả sẽ thường là “Monster Giant” hay “Monster Fin”; trong khi nếu thuật ngữ được dùng một cách độc lập thì nó chỉ đến mặt trắng (white face). Monster betta đa số là đầu vá (piebald), vốn được xem như là cẩm thạch.

Mustard Gas [Hơi Mù Tạt]: Ngày nay, tên này được dùng để chỉ bất kỳ con cá nào thân xanh dương, xanh lục hay xanh thép với vây vàng, có hay không có hoa văn bướm. Tuy nhiên câu chuyện thực sự về Mustard Gas là gì lại hoàn toàn phức tạp. Bạn có thể tìm thấy các biến dị của tên này dưới các tên như là “Mustard Blue”, “Copper Gas”, “Purple Gas” v.v. Chúng được coi như là Nhị Sắc Nền Sẫm hay Bướm.

Natural Gold/Suthasine Gold: Đây nhất định là cùng một loại, yếu tố metallic trên cá vàng (non-red). Nó tạo ra hiệu ứng thật vàng kim (metallic-gold) mà nhiều người trở nên bị ám ảnh. “Suthasine Gold” chỉ là tên mà một nhà lai tạo đặt cho metallic vàng, và chúng được đặt theo tên của vợ ông (Suthasine Pengdit). Chúng là loại Metallic Nền Nhạt.

Panda [Gấu Trúc]: Tên này mô tả loại cẩm thạch đen/trắng với hoa văn nhất định vốn xuất hiện xung quanh thân và lên đến đầu, như con gấu trúc (xem Tuxedo). Chúng cũng được phát hiện ở đỏ/trắng (“Red Panda”), xanh/trắng (“Blue Panda”) và xanh lục/trắng (“Green Panda”). Chúng là cá Cẩm Thạch.

Patriot [Ái Quốc]: Tên dòng của riêng tôi cho một kiểu hình rất đặc biệt. Patriot betta mang cả cẩm thạch lẫn cambodian, và một cách lý tưởng, có thân toàn cẩm thạch xanh với những viền xanh/đỏ/trắng (và đôi khi viền đỏ nữa!) trên vây. Viền phải rõ và hoàn toàn tách biệt. Chúng được xem như là cá Đa Sắc hay Bướm.

Pharoah [Vua Ai Cập]: Tên dòng của một nhà lai tạo cho Mustard Gas pha. Chúng thường có thân xanh lục với vây vàng/cam. Chúng được coi là Nhị Sắc Nền Sẫm, nhưng bạn hiếm khi nào nghe nói về chúng nữa.

Salamander [Kỳ Giông Hổ]: Vào những ngày tranh chấp cái tên Mustard Gas, nhà lai tạo Canadian Marianne Lewis đã đổi tên cá MG-pha của mình thành Salamander để phân biệt chúng với Mustard Gas thuần. Mặc dù Salamander của Lewis là cá non-red (vốn trên thực tế, trông gần giống với Mustard Gas), người bán cá thiếu hiểu biết ở châu Á bắt đầu bán bất kỳ con Mustard Gas pha nào vốn tạo ra loại đỏ nhị sắc như là Salamander. Nếu bạn thấy cá được bán như là Salamander, hãy nhớ hai điều: 1) nó bị đặt tên sai, và 2) nó có lẽ mang gien non-red. Chúng được coi như là Nhị Sắc Nền Sẫm hay Bướm nếu chúng có hoa văn Bướm.

Satin Flame [Lửa Xa-tanh]: Tên dòng của một nhà lai tạo cho bướm cambodian/đỏ. Chúng được coi như là cá Bướm hay Nhị Sắc Nền Nhạt nếu chúng thiếu hoa văn.

Splash [Tóe]: Tên dòng của một nhà lai tạo cho cá cẩm thạch đen (Black Splash) hay cẩm thạch xanh (Blue Splash) của cô. Chúng được IBC coi như là cá Cẩm Thạch.

Super Black [Siêu Đen]: Đây là một thuật ngữ lỏng lẻo. Nó có thể chỉ tới betta đen vốn bắt nguồn từ bầy pha metallic/melano và do đó trông đen hơn melano bình thường, và nó cũng được lôi kéo quanh cá thật-thật-đen đơn sắc, nền-cẩm thạch, vốn có thể mang gien melano. Chúng có thể được triển lãm trong lớp Đen.

Super Red [Siêu Đỏ]: Có xu hướng đỏ tươi, đậm hơn vốn bao phủ toàn thân, đầu và mặt của cá. Chúng được triển lãm trong lớp Đỏ.

Tangerine Dream [Giấc Mơ Cam]: Tên dòng của một nhà lai tạo cho betta cam. Chúng được triển lãm trong lớp Cam.

Thai Flag [Cờ Thái]: Nhiều người châu Á dùng tên này để gọi bất kỳ con betta nào mà họ tạo ra vốn có màu đỏ, trắng và xanh dương (màu Cờ Thái). Tuy nhiên, người khai sinh tên này, Atison Phumchoosri dùng nó để mô tả hoa văn bướm ba-viền rất đặc trưng mà ông tạo ra trên thân trắng. Nó thường được sử dụng để mô tả cá pastel grizzled với nhiễm đỏ nặng. Chúng được coi như là Đa Sắc.

Tiger [hổ]: Tên này mô tả một hoa văn cẩm thạch đặc biệt, và có thể áp dụng với bất kỳ màu nào. Hoa văn có xu hướng dích dắc, sọc đứng hay uốn lượn, gần giống như vằn hổ. Chúng được coi như là Cẩm Thạch và sẽ được xếp loại như vậy.

Tutwiler: Loại betta này vốn được sở hữu bởi Mr. Tutwiler ở Florida, Mỹ. Đó là một con cambodian bướm; tuy nhiên, khác với hầu hết Cambo BF vốn có vây được chia thành đỏ/trắng, con này là cambodian-trắng-đỏ, với viền trắng gần thân hơn. Nó được coi như là một sự khác thường (aberration), bởi trước đó không có bất kỳ thứ gì giống như vậy. Tutwiler vẫn được coi là hiếm nhưng chúng có nảy ra, thường xuyên nhất ở những bầy vốn mang cả metallic (platinum) lẫn cambodian.

Tuxedo: Một cẩm thạch đen/trắng mà màu đen phủ hết lưng và chừa phần mặt và bụng trắng. Một số cá loại này cũng được gọi là PANDA (gấu trúc). Chúng là cá Cẩm Thạch và sẽ được xếp loại như vậy.

White Crystal [Tinh Thể Trắng]: Tên dòng của một nhà lai tạo cho cá trong suốt/trắng hay “Cellophane” betta vốn xuất phát từ các bầy cẩm thạch. Chúng được xem như là “Trong Suốt” (Clear).

Yellow Spotted Melano [Melano Đốm Vàng]: Loại này được tạo ra bởi nhà lai tạo bậc thầy Dan Young bằng việc pha giữa melano với vàng NR. Đó là cá đen với những đốm vàng! Tôi nghĩ chúng chỉ có thể được coi như là một Biến Dị (Variation).

 

Bài này mình khoái à nghen.

Apache


Dreamcatcher