Cá betta lão hoá

Cá betta lão hoá
Christie Fournier - http://www.nippyfish.net/agingbettas.html

Ngoài tự nhiên, những con Betta splendens lão hoá sẽ nhanh chóng bị cá săn mồi xử lý nhưng trong môi trường hồ nuôi chúng thường sống lâu hơn rất nhiều so với những anh em hoang dã của mình. Nếu may mắn, bạn sẽ thấy cá của mình sống trọn cuộc đời chúng và ra đi vì những nguyên nhân tự nhiên. Trước khi thời điểm đó đến, bạn có thể thấy cá betta của mình thể hiện những dấu hiệu lão hoá (aging), mà nhiều trong số chúng có thể được thấy ở con người.

Tuổi thọ trung bình của cá betta biến thiên từ 2 đến 5 năm. Việc chúng sống bao lâu dường như liên quan đến sự kết hợp giữa di truyền và môi trường. Betta bị phơi bày trước các tác nhân gây căng thẳng (stressors) chẳng hạn như chất lượng nước kém dường như không sống lâu bằng những con được nuôi trong điều kiện tốt một cách thường xuyên. Tùy thuộc vào nơi bạn mua cá betta của mình, bạn thường có thể tìm ra một cách chính xác cá của mình bao nhiêu tuổi. Các nhà lai tạo chắc chắn biết tuổi cá betta của mình và các tiệm cá Ma & Pa nhỏ hơn cũng có thể biết. Nếu bạn mua cá của mình từ một chuỗi cửa hàng lớn, bạn thường đang mua cá vốn đã từ 6 tháng đến một năm tuổi. Kích thước cũng đôi khi cho bạn một dự đoán. Tôi để ý thấy cá betta nhỏ và non hơn xuất phát từ những cửa hàng như PetCo và PetSmart trong vài năm qua.

Nghiên cứu nhỏ từng được thực hiện về sự lão hoá ở cá cảnh. Cho đến khi một số nghiên cứu chính qui được thực hiện, tất cả những gì mà chúng ta có đều dựa trên quan sát của chính mình. Điều quan trọng đầu tiên là hiểu rằng có một kiến thức sai lạc liên quan đến thú chơi cá cảnh và từng loài cá riêng biệt. Tôi thường nghe những tân binh phỏng đoán rằng cái chết của cá betta của họ là tuổi già (old age) mặc dù cá chỉ được 2 năm tuổi. Tôi công nhận mình đã qui cái chết của con betta đầu tiên của tôi hồi trung học vì tuổi già khi tôi chỉ nuôi nó mười một tháng. Nếu tôi hiểu biết như bây giờ, tôi đã cân nhắc rằng cái chậu nửa-gallon, không sưởi, thay-nước không thường xuyên mà tôi nuôi nó có lẽ liên can đến việc này. Nếu betta của bạn được hai tuổi và bị “phơi bụng” thì đó có lẽ do môi trường, không phải tuổi già. Việc tái kiểm tra chế độ chăm sóc (care regimen) của bạn có thể hữu ích. Tôi biết việc đó khó khăn nhưng đây là tình yêu nghiêm khắc (tough love) và nó sẽ tốt cho bạn về lâu dài. Lão hoá là một quá trình chậm chạp và tích lũy theo thời gian. Nếu cá betta của bạn đột nhiên đờ đẫn (lethargic) và mất màu trong vài ngày hay vài tuần thì đó có thể là dấu hiệu của bệnh tật. Nếu các triệu chứng đều rất chậm và các nỗ lực của bạn trong việc chữa trị chúng đều vô hiệu thì có lẽ đó chẳng qua là cá betta của bạn đang già đi. Theo tôi, đó là một số triệu chứng tăng dần trong nhiều tháng trước khi tôi nhận ra rằng cá betta của mình có lẽ đang trong những năm già cả của nó.

Vâng, hãy giả sử rằng cá betta của bạn đã sống trong nhiều năm. Vậy đâu là một số triệu chứng mà bạn có thể thấy? Có rất nhiều biến đổi thể chất vốn có thể xảy ra. Đáng chú ý nhất, màu sắc của nó có thể thay đổi ít nhiều theo thời gian và sau cùng trở nên nhợt nhạt và thậm chí nâu. Màu ánh kim có thể biến mất hoàn toàn để lại tông màu rất nhạt nhòa (bland) hay kém tương phản (muted) bên dưới. Mặc dù cho ăn thường xuyên, bạn có thể thấy cá trở nên mảnh dần và thậm chí gầy ốm (bony). Những vảy nhất định có thể trở nên sáng hơn và cá betta của bạn có thể mất vảy thường xuyên hơn. Trong quá khứ, bạn có thể thấy những đốm trắng rải rác, như-mụn (acne-like) ở cá. Những đốm này rất phổ biến ở cá betta và dường như không gây hại. Cá betta già có thể phát triển những đốm này thường xuyên hơn. Bệnh thối vây mãn tính có thể té ra. Bệnh này có xu hướng kéo dài mãi và không cải thiện với thuốc hay thay đổi về thông số nước. Nó có thể phát triển trong điều kiện nước thậm chí tốt nhất. Một trong những triệu chứng thể chất phổ biến nhất về lão hoá ở cá betta là mất thị giác. Bạn có thể thấy cá betta của mình thường xuyên nhao tới thức ăn và bị trượt hay không thể nhận biết những chuyển động bên ngoài hồ như thường lệ. Một số cá betta phát triển điều chỉ có thể được đặc điểm hóa như là bệnh đục thủy tinh thể (cataracts). Khi quan sát mắt cá, bạn có thể thấy một màng mỏng (film coat) phủ lên hầu hết nhãn cầu (eyeball), điều vốn cũng phổ biến ở người già.


Đây là một con betta đực một năm tuổi thể hiện màu sắc và ánh kim nổi bật.


Đây là con cá đó sau 3 năm tuổi.

Triệu chứng hành vi cũng tự thể hiện ở betta lão hoá. Đờ đẫn có lẽ là đặc điểm đáng chú ý nhất. Cá betta non, mạnh khoẻ phải thật linh động, thám thính hồ của chúng và sừng (wiggling) với người. Cá betta già thường suốt ngày nằm trong đám thực vật hay dưới đáy hồ. Một lần nữa, điều này phải là sự giảm dần về mức độ hoạt động. Một con betta vốn đột nhiên trở nên đờ đẫn có lẽ bị bệnh. Cá betta già có thể không thể hiện sự háo hức với thức ăn như chúng vốn dĩ. Chúng thể hiện sự kém hào hứng với con người hay ngừng hẳn “vũ điệu lúc lắc” (wiggle dances). Độ bền sừng (tenacity for flaring) của chúng có thể bớt dần theo thời gian. Một con betta vốn được kè với cá đực khác hay hình phản chiếu của chính mình có thể không thể hiện sự sung mãn như nó đã từng. Cả đực và cá cái đều trở nên bớt hung dữ hơn nhiều khi chúng vượt quá độ tuổi sinh sản của mình.

Bởi cá betta già có thể kém khả năng chống chọi với bệnh tật và dễ mắc bệnh hơn cá non, điều quan trọng là thận trọng và thực hiện những cách thức thích hợp để giữ chúng khỏe mạnh. Việc thay nước đều đặn và cung cấp một khẩu phần bổ dưỡng sẽ giúp kéo dài tuổi thọ cá betta của bạn.


===========================


Ghi chú

Gần đây có một bài viết hướng dẫn chi tiết cách nuôi cá betta sống thọ. Tác giả tuyên bố mình có nhiều con trên 5 tuổi, một số lên đến 7 tuổi và dự đoán tuổi thọ cá betta là 7-10 năm. Dường như hồ rộng, việc thay nước thường xuyên và khẩu phần đa dạng góp phần đáng kể vào tuổi thọ cá betta: https://freshwaterfins.wordpress.co...arn-how-to-keep-your-betta-happy-and-healthy/