Thuần hóa chiến kê Frank Shy (Narragansett) - Trích "Conditioning the Gamecock for Battle" (1985) Thuần hóa (taming) chiến kê là một công đoạn trong quá trình biệt dưỡng mà hầu hết các phương pháp biệt dưỡng đều hoàn toàn bỏ qua. Về mặt cá nhân, tôi thấy nó cực kỳ quan trọng. Quan trọng ngang với khẩu phần và tập luyện. Có lẽ còn quan trọng hơn. Bằng phương tiện khẩu phần và bàn tập (work bench), bạn không thể cải thiện sức mạnh thể chất của chiến kê một cách đáng kể, nhưng nhờ thuần hóa thích hợp bạn có thể cải thiện mức độ sẵn sàng chiến đấu lên 1,000 phần trăm! Thử đặt trường hợp thế này: bạn đem con gà chọi vốn đã quen với môi trường yên tĩnh và những người thân quen đến một nơi xa lạ, gắn cựa sắt và đưa vào trường đấu sáng choang với mặt sới khác biệt, và đám hàng xáo ầm ĩ như cái chợ [broiler factory], rồi bạn mong nó phớt lờ mọi âm thanh và khung cảnh lạ lẫm và thể hiện bản lãnh thi đấu siêu đẳng? Trong hoàn cảnh tương tự, được biết những ca sĩ thính phòng vĩ đại cũng trở nên bối rối và không thể thốt lên lời. Chiến kê cũng phản ứng theo cách tương tự. Nhất là những con nhút nhát (high-strung) vốn đã căng thẳng sẵn. Tôi từng thấy những chiến kê đẳng-cấp quá bối rối vì âm thanh, ánh sáng và sự hỗn loạn đến nỗi không thể đá ra hồn hoặc bị hạ sát trước khi kịp cất chân. Chiến kê có thể làm quen với tiếng máy bay ngang qua đầu hay tiếng chó sủa dọc hàng rào, nhưng [việc này] cần thời gian và phụ thuộc vào bạn trong việc giúp chúng làm quen với môi trường xung quanh. Đây là cách: Bắt đầu sớm khi bạn vừa tuyển gà đá giải vào bốn tuần trước ngày thi đấu, mỗi khi đi ngang qua lồng gà, bạn thảy vào một mẩu bánh mì nhỏ cỡ đồng xu. Sau vài ngày, nó sẽ ngóng bánh mì và hiểu rằng, mỗi khi bạn dừng trước lồng, bạn không tính làm hại nó mà thay vào đó, bạn cho nó thứ mà nó thích. Rất nhanh chóng, hầu hết chúng đều đớp bánh mì từ tay bạn. Tốt lắm. Bạn đã có khởi đầu tốt. Nếu nó không ăn, đừng ép, mà nhẹ nhàng thảy bánh mì trước mặt nó và bỏ đi. Nó sẽ dạn lần theo thời gian. Khi bạn phải bắt gà để đưa từ nơi này sang nơi khác, hãy làm thật nhẹ nhàng. Hãy thư thả. Tránh làm nó bị kích động hay trở nên nhút nhát. Nếu nó co rúm hoặc bay nháo nhào, hãy để yên một lúc cho nó bình tâm lại. Rồi khi bạn bồng nó trên tay, vuốt ve và vỗ về nó một cách chậm rãi và nhẹ nhàng trong khoảng một phút trước khi thả nó vào chỗ mới. Khi bạn thả nó xuống, hãy làm chậm rãi và nhẹ nhàng. Đừng quẳng nó vào lồng mới. Hãy để nó biết rằng bạn không tính làm hại nó, rằng nó có thể tin vào bạn. Cho nó ăn một miếng táo trong khi bạn bồng nó trên tay, nếu nó chấp nhận là rất tốt. Chiến kê cần được vuốt ve và tâm sự. Việc thuần hóa cần khởi sự khi chiến kê còn non. Bây giờ, khi bạn mới đưa gà tơ vào kê phòng, đấy là một thời điểm đặc biệt nhạy cảm. Mọi thứ ở đó đều mới mẻ đối với nó. Hãy thực hiện chậm rãi và nhẹ nhàng. Luôn để sẵn vài mẩu bánh mì hoặc táo vụn trên bàn tập (work bench) cho nó. Thả gà nhẹ nhàng lên bàn tập, để nó nhìn quanh và làm quen với địa bàn trong vòng 20 - 25 giây, luôn đặt tay lên mình nó một cách nhẹ nhàng. Rồi khi nó sẵn sàng bước đi, điều nó sẽ làm sau vài giây, hãy đi cùng với nó thật chậm rãi và nhẹ nhàng. Nó thậm chí có thể ăn vài món “khoái khẩu” mà bạn để sẵn ở đó cho nó. Nhưng luôn đặt tay lên mình nó một cách nhẹ nhàng, đừng cử động nhanh hoặc gấp gáp. Sau khoảng một phút, nhẹ nhàng nhấc nó khỏi bàn, vuốt ve trong vài giây, rồi cẩn thận đưa nó vào tủ dưỡng, thả nó chậm rãi và lặng lẽ đóng cửa tủ. Tôi mô tả việc này hết sức chi tiết nghe cứ như là chuyện trông trẻ (kindergarten stuff), nhưng tôi biết vô số người từng biệt dưỡng gà chọi trong 60 năm ròng, những người mà cho đến lúc này vẫn “đi dạo” (go-around) cùng đám gà hai lần mỗi ngày. Họ không bao giờ quên nhắc nhở tôi mỗi khi viếng thăm xem gà của tôi dạn (tame) ra sao và nỗ lực của họ với đám gà của mình đến nhường nào. Gà của tôi không dạn lắm. Về bản chất, chúng không dạn bằng gà của họ bởi vì gà của tôi nhút nhát hơn. Tất cả là vấn đề bạn cư xử với chúng như thế nào, và nhất là việc bạn bắt đầu ra sao. Những lần đầu bạn bắt gà ra khỏi tủ dưỡng là thời điểm nhạy cảm khác. Hãy làm việc này thật lặng lẽ và thật nhẹ nhàng. Bằng mọi giá đừng để nó “hoảng hốt” và giãy đạp trong đó. Tốt hơn là để nó yên, thay vì làm nó bị kích động và đá bạn. Đôi khi, bạn có thể hướng sự chú ý của nó vào thức ăn trong chén để bạn có thể bắt nó một cách nhẹ nhàng mà không gặp rắc rối nào. Một khi đã trong tay, chậm rãi đưa nó ra khỏi tủ, vỗ về nó trong vài giây, rồi đặt nó lên bàn tập nơi để sẵn món “khoái khẩu” và dắt nó đi dạo một lúc như bạn đã làm lần đầu. Đừng cố “thúc” nó ở mấy vòng đầu tiên. Thay vào đó, hãy chú trọng vào việc giúp nó làm quen với địa bàn và yêu thích nơi đó. Một món đặc sản khác đặt lên bàn tập để thuần hóa chiến kê là những miếng bơ không muối nhỏ cỡ hạt đậu. Gà thích món này, nó lăng xăng túc mái mà quên đi cả e dè lẫn sự hiện diện của bạn. Khi nó đang trong tâm trạng đó, hãy buông tay khỏi nó và lui lại một hay hai bước để nó tự làm chủ bàn tập. Bàn hiện thuộc về nó. Rồi chậm rãi tiếp cận nó với hai tay buông thõng thay vì giang ra như bắt nó, và khi bạn đến bên nó, chậm rãi và nhẹ nhàng đặt tay lên mình nó, dắt nó đi vòng quanh một lúc, bồng nó lên, vuốt ve vài lần, và cẩn thận trả về tủ dưỡng. Tất cả những việc này có vẻ quá chi tiết và thực sự mất nhiều thời gian để đọc hơn là thực hiện, nhưng nếu làm đúng vài lần đầu thì sẽ thu được hiệu quả to lớn, và tiết kiệm rất nhiều thời gian ở phần còn lại của biệt dưỡng, đấy là chưa kể tránh được vô số những vết cào xước và bầm tím cho chính bạn. Trong vòng vài ngày, bạn phải có khả năng mở cửa tủ và để gà tự đi ra, bay lên bàn tập, gáy và giương oai mà bạn không cần phải đụng tay vào nó. Đó là lúc bạn cảm thấy sung sướng vì đã bỏ công chăm sóc nó ngay từ đầu. Giờ đây, bạn sẽ coi luyện gà là niềm vui thay vì gồng mình “đấu đá” (free for all) hai lần mỗi ngày. Quan hệ tương tự được duy trì khi bạn chuyển gà từ lồng này sang lồng kia. Nó sẽ đợi sẵn ở cửa lồng để bạn bồng và đưa sang chỗ mới. Nó luôn yêu thích sự thay đổi. Sau vài ngày như thế này và gà hoàn toàn quen thuộc với kê phòng và coi đó là chỗ của mình, đấy là lúc tập nó quen với tiếng ồn và sự hỗn loạn. Thứ tốt nhất cho việc này mà tôi biết là radio xách tay. Bật một số đài phát kênh thường trực bao gồm tin tức, âm nhạc và thời tiết, mở âm lượng tối đa và để nó nghe nhạc rock ‘n roll, bùm bùm và mọi âm thanh tạp nhạp kể cả tiếng người la hét cho khi nó trở nên nhàm và quen dần như là bạn. Các sự kiện thể thao với nhiều tiếng la hét đặc biệt tốt. Bạn cũng tạo thật nhiều tiếng ồn khi ở trong kê phòng. Thả nồi hay chậu rơi lên sàn nhà. Để gà quen với chúng và dạy nó rằng chúng không làm hại nó. Hãy để mọi người đến kê phòng và huyên thuyên trong lúc bạn đang luyện gà. Để nó quen với [sự hiện diện của] họ. Nó sẽ phải đối diện với vô số tiếng ồn và sự hỗn loạn tại trường đấu, vậy hãy để nó làm quen trước với chúng. Nếu gà phải đá dưới ánh đèn, bằng mọi giá hãy luyện nó trên bàn tập dưới ánh đèn để nó trở nên quen thuộc với chúng. Tương tự, nếu nó phải đá vào ban đêm, hãy xổ nó vào ban đêm và sửa soạn nền sới tập càng giống càng tốt với nền sới nơi nó sẽ đá. Đem radio đến sới tập và bật càng ồn càng tốt trong lúc gà đang xổ. Tôi có vài lồng bới nhỏ, dễ gập 3x2x2 [1 foot ̴ 30.5 cm] mà tôi luôn mang theo bên mình trong các giải dài ngày. Chúng được bố trí cùng với một ít vỏ bắp hoặc rơm làm nền đây đó trong kê phòng. Sau khi gà được luyện, tôi thả nó vào đấy trong ba phút trong lúc luyện cho con khác. Thảy ít hạt vào đó và nó sẽ bới rơm bay tứ tung. Thả nó vào đó và bắt ra cũng góp phần vào việc thuần hóa. Hãy làm chậm rãi và nhẹ nhàng để xây dựng niềm tin giữa bạn và nó. Nhiều lần, tôi vận chuyển gà suốt đêm và khi đến đích, chúng hơi bỡ ngỡ với chỗ mới. Nhưng chỉ năm phút trong lồng bới quen thuộc và mọi thứ sẽ trở lại bình thường. Chúng làm chủ địa bàn. Đấy là thái độ mà bạn muốn phát huy. Tất cả những thứ nhỏ nhặt này giúp tạo ra điều đó. Khi lắp cựa (heeling), tôi rất thích bồng gà và để người khác cột cựa. Tôi có thể bảo tay trợ lý cách mà tôi muốn lắp và giám sát khi anh ta thực hiện, nhưng tôi không thể bảo với con gà rằng tay trợ lý, người đang bồng nó ở tư thế kém thoải mái nhất, điều mà hầu hết bọn họ đều mắc phải, là bạn tôi và hãy thoải mái. Gà không thể hiểu điều này. Bởi vậy tôi tự bồng gà. Gà đã quen với tôi và đôi tay của tôi, vì vậy nó thả lỏng và thoải mái và mọi thứ đều ổn. Cũng tương tự là việc thả gà (handling). Chẳng thể nói rằng tôi là một chuyên gia thả gà nhưng gà biết tôi và quen với cách mà tôi thả nó. Nhờ đó, nó thư dãn với tôi trong bối cảnh ồn ào và hỗn loạn hơn là trong tay người lạ. Nếu bạn hoặc tay biệt dưỡng không thả gà, thì ít nhất phải có ai đó từng [có kinh nghiệm] biệt dưỡng đưa nó đến trường đấu, cân nó, dắt nó đi dạo trong khi nó làm quen với môi trường xung quanh và rồi trao nó cho nài (handler) trước khi trận đấu bắt đầu. Vâng, đó là toàn bộ những gì mà tôi có thể nói về vấn đề thuần hóa một chiến kê. Luôn nhớ rằng một chiến kê sẽ không thể phát huy quá một phần nhỏ năng lực tiềm tàng của nó nếu nó bị phân tâm bởi khung cảnh, âm thanh và môi trường xa lạ. Là tay biệt dưỡng, bạn có nhiệm vụ tập nó làm quen trước với những điều kiện đó. Đừng lên án nó như là “đồ ngốc” bởi vì nó chỉ đứng đó và bị hạ trong lúc bối rối. Hãy tự coi mình là “đồ ngốc” vì đã không tập cho nó quen với những điều kiện như vậy từ trước. Nhiều lần, đó là những gì tôi tự gọi chính mình.
