Lịch chấm nhỏ hay chình moray đầu vàng (yellowhead moray) Gymnothorax fimbriatus. Chình moray Chình moray, loài cá thú vị, xinh đẹp và được chấp nhận rộng rãi, là bổ sung độc đáo và nổi bật cho các hồ cảnh biển. Chúng mạnh mẽ, có sức chịu đựng và chống chọi tốt với bệnh tật, dễ nuôi và một số là cá cảnh tuyệt vời (thậm chí an toàn trong hồ san hô!). Có nhiều loài cá chình moray. Bộ cá chình biển Anguilliformes bao gồm gần 700 loài! Tuy nhiên, chỉ một số có thể nuôi trong hồ cảnh, đa phần là các loài thuộc chi lịch Gymnothorax và chình Echidna, dẫu vậy bài viết này cũng đề cập đến một số loài thuộc các chi khác. Cân nhắc trước khi nuôi Vì không thể mô tả chi tiết việc thiết lập và duy trì hồ cảnh biển trong phạm vi bài này, tôi chỉ xin đề cập đến một số điểm quan trọng mà bạn cần phải nhớ khi nuôi cá chình moray. Các loài moray có kích thước rất khác biệt vì vậy phải nuôi chúng trong những loại hồ có kích thước khác nhau. Điều quan trọng cần nhớ là có nhiều yếu tố ảnh hưởng đến lượng cá nuôi trong hồ, đặc biệt là việc thay nước. Trong mọi trường hợp, cá chình moray đòi hỏi hệ thống lọc phải xử lý được lượng chất thải cao. Vì là loài ăn tạp, chúng thải ra một lượng lớn chất thải gốc ni-tơ – nói khác đi là rất nhiều ammonia. Hơn nữa, đa số là cá lớn, lượng trao đổi chất cũng lớn, điều đó đồng nghĩa với việc tạo ra nhiều chất thải. Một hệ thống lọc sinh học hiệu quả, thay nước thật nhiều và một bộ lọc váng (skimmer) mạnh là điều tối cần thiết để duy trì chất lượng nước. Chình dải (ribbon eel) Rhinomuraena quaesita non và chình bông (snowflake moray) Echidna nebulosa; trong khi chình bông rất thích hợp để nuôi cảnh thì chình dải lại không như vậy bởi tỷ lệ sống sót cực thấp. Kích thước hồ Một trong số những yếu tố dùng để xác định kích thước hồ mà bạn dùng nuôi cá là chính kích thước của cá. Những yếu tố này có thể chỏi nhau – cá to như chình moray, cần hồ lớn hơn cá nhỏ, nhưng cá ưa tĩnh như moray lại cần ít không gian hơn cá ưa hoạt động. Nguyên tắc số một để hạn chế kích thước hồ nuôi cho bất kỳ loài nào là: chiều sâu tối thiểu bằng với kích thước của cá để nó không phải quá gập mình khi đảo hướng bơi, và chiều rộng gấp vài lần kích thước cá để nó có thể bơi lội chút ít trước khi chạm thành hồ. Còn ở đây, chình moray quá dài so với cân nặng của chúng (nói cách khác, giống như rắn) và rất mềm dẻo so với hầu hết các loài cá khác; dẫu vậy, cá phải có khả năng bơi trong hồ mà không phải gập người quá nhiều. Một con cá chình kích thước 75 cm có thể xoay trở trong không gian 45 cm nhưng chắc chắn nó thích chỗ rộng hơn. Khi tính cả đến yếu tố chất thải, bạn sẽ muốn có hồ rộng để chất lượng nước được tốt hơn. Trong khi những loài moray nhỏ có thể nuôi trong hồ 300 lít, những loài lớn hơn cần hồ 500 lít hay nhiều hơn. Những con cá chình lớn nhất, vốn không thích hợp để nuôi trong hồ cảnh tại gia, cần những hồ khổng lồ như thủy cung công cộng. Thiết lập hồ Những loài cá nhút nhát này cần hồ nuôi có thật nhiều hang động và nơi trú ẩn. Cần đảm bảo có hai vị trí đủ rộng để chúng có thể ẩn toàn thân. Đá lớn xếp bên trên đá nhỏ và ống PVC đường kính 10 cm mua từ tiệm bán vật liệu đều là nơi trú ẩn tuyệt vời cho chình moray. Cá chình thiếu nơi trú ẩn sẽ bị căng thẳng vì vậy hãy cung cấp đầy đủ để chúng được thoải mái. Cá chình thoải mái trong môi trường của mình sẽ bớt nhút nhát, chống chọi tốt với bệnh tật, ăn nhiều hơn và phô bầy bản năng tự nhiên. Nên nhớ rằng tất cả cá chình đều là những chuyên gia đào thoát. Bất kỳ kẽ hở nào trên nắp hồ đủ lớn để cá lách đầu qua đều được sử dụng để đào thoát. Một nguyên nhân tử vong phổ biến ở cá chình là đào thoát và chết khô, vì vậy hãy tránh điều này bằng cách kiểm tra nắp đậy cẩn thận xem có kẽ hở nào hay không. Đậy thật chặt sao cho cá không thể đẩy nắp được. Thường rất khó để người nuôi nhận thức được sức mạnh không ngờ, sự dẻo dai và trơn tuột của cá chình. Chúng có thể đẩy văng một nắp kiếng hoặc nhựa không chặt và trườn ra khỏi hồ. Cần phải đậy thật khít và chèn bằng vật nặng để ngăn cản bản năng thám hiểm mọi ngóc ngách hay kẽ hở bằng cái mõm mạnh mẽ của chúng. Lịch vân lớn hay chình moray báo (leopard moray) Gymnothorax favagineus rất to và tạo ra nhiều chất thải, bởi vậy chúng cần hồ rộng và bộ lọc thật mạnh. Thức ăn Tất cả cá chình moray đều là loài ăn thịt và tiêu thụ cả cá lẫn giáp xác. Bởi vì nguồn cung cấp cá suốt (silverside) và ghẹ (blue crab) tươi sống thường không ổn định, bạn sẽ phải huấn luyện cá chình của mình ăn hải sản tươi và đông lạnh. Cần phải có dụng cụ cho cá ăn (tôi dùng que xiên) để tránh bị cắn. Cá chình có khứu giác rất bén nhạy, và sau khoảng một tuần nuôi trong hồ cảnh, chúng sẽ chấp nhận thịt tôm, sò, cua, tôm càng hay thịt cá đông lạnh đong đưa ở đầu que xiên. Không nên cho cá ăn thường xuyên. Cá non nên được cho ăn hai lần mỗi tuần, cá gần trưởng thành nên cho ăn một lần mỗi tuần hoặc ít hơn. Cá chình thường bị chết vì bội thực và trục trặc tiêu hóa hơn là vì đói. Cho cá ăn nhiều loại thịt khác nhau mua ở tiệm (cắt thành những mảnh vừa miệng chúng hay nhỏ hơn vì chúng không nhai), và ngâm tất cả trong dung dịch vitamin trước khi cho ăn nhằm đảm bảo cá có đủ chất dinh dưỡng. Đừng thử cho cá ăn bằng tay. Vấn đề an toàn Lưu ý rằng chình moray có thị giác kém, và khi chúng đánh hơi thấy thức ăn, chúng có thể đớp càn, kể cả tay của bạn khiến có thể gây ra vết thương nghiêm trọng. Hãy luôn sử dụng cây xiên và cực kỳ cẩn thận mỗi khi thò tay vào hồ. Tôi không có ý cho rằng cá chình rất hung dữ. Mặc dù nổi tiếng dữ dằn, cá chình thường nhút nhát và không tấn công trừ phi bị kích động. Chúng bỏ cả ngày núp trong hang, chỉ thò mỗi đầu ra ngoài. Vào ban đêm chúng mới trườn trên dải san hô để kiếm mồi. Dĩ nhiên, chúng hoàn toàn dựa vào khứu giác, chứ không phải thị giác, để săn mồi. Cho những loài săn mồi răng sắc, hầu như mù lòa này ăn bằng tay rất dễ bị thương nghiêm trọng khi chúng vô tình đớp phải tay. Không rõ cá chình có nọc độc hay không nhưng chắc chắn vết thương sẽ đau đớn kinh khủng và bị nhiễm khuẩn. Có đoạn video được phát rộng rãi ghi hình một thợ lặn dại dột “dâng” ngón cái cho con cá chình trong khi đút nó ăn xúc-xích là lời cảnh báo thích đáng cho những ai đang nuôi loài này. Cá chình nuôi cảnh Những loài moray dưới đây là những ứng viên xuất sắc cho hồ cảnh tại gia, về khả năng thích nghi cũng như dễ chấp nhận thức ăn đông lạnh. Tất cả đều có tuổi thọ trong hồ cảnh đến hàng chục năm hay hơn, chừng nào mà bạn còn duy trì chất lượng nước, chống đào thoát và không cho cá ăn quá nhiều. Hầu hết các loài chình moray đều bảo vệ lãnh thổ; mỗi hồ chỉ nên nuôi một con duy nhất trừ phi được ghi chú thêm. Chình moray bông (snowflake moray) Echidna nebulosa Kích thước tối đa 100 cm Chình bông là loài phổ biến nhất trên thị trường, và có lý do chính đáng: nó nhỏ, hiền lành, màu đẹp và khỏe mạnh; điều khiến nó rất dễ nuôi trong các hồ san hô cộng đồng. Nhiều con có thể được nuôi chung trong hồ vì chúng rất hiền lành, thậm chí cả với cá thể cùng loài. Chình bông thường ăn giáp xác, vì vậy đừng nuôi chúng với cua, tôm hùm và tôm cảnh. Nếu bạn muốn thử nuôi cá chình thì tốt nhất nên nuôi cá chình bông. Chình bông (snowflake moray) Echidna nebulosa là một trong số những loài có thể nuôi theo bầy trong hồ cảnh. Chình moray vằn (zebra moray) Gymnomuraena zebra Kích thước tối đa 150 cm Cá chình vằn nổi bật trong hồ cảnh kích thước lớn, chúng hiền lành với cá và các loài thân mềm, ngoại trừ giáp xác. Loài cá lớn này thích nghi rất nhanh với môi trường hồ nuôi và có kiểu hoa văn độc đáo với những sọc đứng lẫn lộn màu đen, nâu và trắng. Hãy đảm bảo hồ có nhiều chỗ trú ẩn vì chình vằn rất nhát, đặc biệt là vào ban ngày. Lưu ý rằng loài này lớn rất nhanh – con cá chình vằn của tôi tăng trưởng gần 2.5 cm mỗi tháng! Khi mua chình vằn, tôi đề nghị mua con nhỏ nhất vì nó sẽ thích nghi với hồ nuôi nhanh hơn là những con lớn. Cá chình vằn (zebra moray) Gymnomuraena zebra non thích nghi và tăng trưởng nhanh chóng. Chình moray chuỗi (chain-link moray) Echidna catenata Kích thước tối đa 175 cm Chình chuỗi có hoa văn độc đáo với màu đen hay nâu trên nền trắng. Nó là loài hiền lành và cũng ăn giáp xác. Kích thước, sự chăm sóc và nhiệt độ cũng tương tự như chình vằn, nó là một lựa chọn nổi bật nữa cho hồ cảnh kích thước lớn. Đây là loài cá chình lớn nhất mà tôi giới thiệu cho hồ cảnh tại gia. Lịch vàng (gold/goldentail moray) Gymnothorax miliaris Kích thước tối đa 58 cm Lịch vàng là một ứng viên xuất sắc cho các hồ cảnh biển bởi vì nó tương đối nhỏ và hiền lành. Lịch vàng có nhiều biến thể màu sắc khác nhau, từ vàng nhạt và vàng đến đốm nâu và vàng. Lịch vàng ăn giáp xác và có lẽ cả cá nhỏ nữa. Lịch vàng cùng chình bông là những loài rất thích hợp đối với người mới bắt đầu chơi cá. Lịch vàng hay chình moray vàng (golden moray) Gymnothorax miliaris tương đối nhỏ và có sức chịu đựng tốt, chúng có nhiều biến thể khác nhau từ vàng nhạt và vàng, cho đến đốm nâu và vàng. Chình moray rồng (dragon moray) Enchelycore pardalis Kích thước tối đa 85 cm Chình rồng rất hiếm và khác thường như tên gọi của mình. Với những hoa văn đốm đỏ, vàng, nâu và trắng cùng lỗ mũi đỏ-trắng dựng đứng và hàm răng sắc, trắng nhởn, loài chình moray này trông giống như một con rồng nhỏ khi hướng ra phía bạn từ hang đá. Tuy loài này là lựa chọn thích hợp đối với những hồ cảnh lớn, nó rất hiếm và đắt tiền. Chình moray rồng là loài ăn cá, nghĩa là chúng ăn thịt bất kỳ loài cá nào có kích thước tương đương mà đầu bằng hay nhỏ hơn đầu của nó, vì vậy hãy lựa chọn cá nuôi chung một cách cẩn thận. Chình tổ ong (honeycomb/horned moray) Muraena melanotis Kích thước tối đa 100 cm Hình dạng có phần tương đương với cá chình rồng, chình tổ ong gồm một số biến thể màu sắc từ tổ ong đen-trắng, tổ ong cam-nâu cho đến hoa văn đốm trắng. Chình tổ ong ăn chủ yếu là giáp xác và thường an toàn đối với các loài cá nhỏ, chậm chạp. Lịch lùn (dwarf/golden dwarf moray) Gymnothorax melatremus Kích thước tối đa 25 cm Thêm một loài cá chình nữa. Mọi người thường hỏi xem có loài chình cỡ nhỏ nào để nuôi trong hồ cảnh hay không mà nó không quá lớn đối với những loài khác. Câu trả lời là có. Lưu ý rằng loài lịch lùn Gymnothorax melatremus – vốn lớn không quá một bàn chân – cực kỳ hiếm và đắt tiền. Giá thấp nhất cũng 400 đô la một con và có lẽ còn cao hơn tùy vào kích thước, tình trạng và màu sắc. Bạn có thể dễ dàng mua 10 con chình bông với giá của một con lịch lùn. Kết luận Trong khi hầu hết các loài cá chình khác đều quá lớn để nuôi trong hồ cảnh, những loài cá chình được giới thiệu ở đây sẽ sống lâu dài và mạnh khỏe trong hồ cảnh biển chừng nào mà nhu cầu ít ỏi của chúng còn được đáp ứng. Tôi hết sức giới thiệu nhóm cá chình độc đáo này cho bất kỳ ai đang tìm kiếm những loài cá nổi bật cho hồ cảnh của mình. ============================= Sơ lược về cá chình
