Cá bám đá di cư bằng cách bò lên khỏi mặt nước

vnreddevil · 19/1/09

Cá bám đá di cư bằng cách bò lên khỏi mặt nước
www.practicalfishkeeping.co.uk

Hình Te-Yu Liao.

Các nhà khoa học Đài Loan đã mô tả bằng cách nào mà loài cá bám đá đang bị đe dọa tuyệt chủng có thể di cư lên thượng nguồn bằng cách bò lên các tảng đá ẩm ướt bên trên mặt nước.

Những nghiên cứu trước đây đã phỏng đoán rằng loài Sinogastromyzon puliensis, thuộc phân họ cá bám đá Balitorine, di chuyển lên thượng nguồn băng qua dòng nước chảy xiết, nhưng đến giờ vẫn chưa ai biết được chúng làm điều đó như thế nào.

Các nhà sinh học quan sát thấy một số lượng lớn cá non của loài này “bò” ra khỏi mặt nước vào “vùng sóng vỗ” (splash zone) trơn trượt và ẩm ướt để lên thượng nguồn băng qua con đập Tập Tập trên sông Trọc Thủy, Đài Loan.

Cá bám chặt vào mặt đá trơn trượt nhờ cái đĩa bám, mà nó phát triển từ vây ngực, và là cải tiến để thích nghi và tránh đối đầu với dòng nước chảy xiết bằng cách “bơi” lên những tảng đá ẩm ướt bên trên.

Dòng nước xiết
Dòng nước tràn qua đập Tập Tập với tốc độ khoảng 193 mét khối mỗi giây – tức 193.000 lph (lít mỗi giờ) – nhưng cá bám đá tìm ra khe nhỏ bên trong con đập nơi có tốc độ chảy thấp hơn.

Tuy nhiên, dòng chảy vẫn rất mạnh so với sức cá vì vậy chúng bò lên trên các tảng đá ẩm ướt và ngoi lên khỏi mặt nước để tránh dòng nước chảy xiết và vượt qua đập.

Vô số cá bám đá xuất hiện ở vùng sóng vỗ bên trên mặt nước với nỗ lực vượt lên thượng nguồn.

Di chuyển
Thông thường, các nhà khoa học theo dõi sự di chuyển của cá bằng cách đánh dấu một số cá thể và xem họ có thể tìm thấy chúng phía trên thượng nguồn hay không.

Tuy nhiên, loài puliensis chỉ dài khoảng 3 cm, quá nhỏ để đánh dấu, vì vậy các nhà khoa học theo dõi sự di chuyển của chúng lên thượng nguồn bằng các hồ có rãnh và đếm xem có bao nhiêu con trong số đó được tìm thấy sau này.

Trong năm, đỉnh điểm của mùa di chuyển diễn ra từ tháng 8 đến tháng 11, và hầu hết cá thể vượt thác trong khoảng thời gian từ 3 giờ chiều đến 10 giờ đêm, mặc dù chúng vẫn vượt cả ngày lẫn đêm.

Loài được bảo vệ
Đây là loài phân bố xa nhất về phía đông của chi cá và chỉ trong những vùng nước xiết của các con sông Trọc Thủy, Cao Bình, Đại Đỗ và Tăng Văn ở miền tây nam Đài Loan.

Số lượng của chúng suy giảm một cách đáng kể trong những năm gần đây vì địa bàn phân bố bị hủy hoại bởi sa thạch (sandstone) hòa vào những con sông nơi chúng sinh sống.

Đây là loài được bảo vệ kể từ năm 1989 theo Luật Bảo Vệ Động Vật Đài Loan.

Cách bắt cá một cách nhẹ nhàng
Phát hiện này có lẽ không làm ngạc nhiên những chuyên gia về cá bám đá, những người từng chứng kiến cách mà các loài Balitorine di chuyển trên các tảng đá ẩm ướt khi chúng bơi trong nước. Những người nuôi cá cũng chứng kiến cảnh cá bò ra khỏi hồ.

Cá bám đá, nổi tiếng là rất khó bắt trong hồ cảnh, lại có thể bị bắt dễ dàng bằng cách nhấc các tảng đá nơi chúng ẩn náu lên với một cây vợt hứng bên dưới.

Đoạn video này cho thấy cách mà cá bám đá bò ra khỏi mặt nước.

Cá có khả năng bò lên tới đỉnh tảng đá khi nó còn nằm yên nhưng ngay sau đó bơi ra và lọt vào vợt.

Để có thêm thông tin, hãy tham khảo: Liao TY, Pan CC and CS Tzeng (2008) – Migration of Sinogastromyzon puliensis (Teleostei: Balitoridae) in the Choshui River, Taiwan. Ichthyological Exploration of Freshwaters, Vol. 19, No. 3, pp. 193-200.

Ghi chú
Chi cá bám đá Sinogastromyzon cũng phân bố ở lưu vực sông Hồng nước ta (5 loài). Thông tin về cá bám đá có thể đọc ở đây:
http://diendancacanh.com/forum/showthread.php?t=57
http://diendancacanh.com/forum/showthread.php?t=100