Đốt đuốc đi tìm nguyên nhân và lý giải cho sự ấu đả của cá rồng nuôi chung trong bể

trích bài của anh Moneyless - www.arowanavn.com
Có bao giờ các bạn thắc tại sao cá rồng lại thích ấu đả nhau đến thế trong bể cộng đồng ? Bạn đang có ý định nuôi chung cá rồng nhưng còn ngần ngại ? Hoặc bạn đang muốn tìm hiểu những loài cá như cá rồng có đặc tính bảo vệ "lảnh thổ" làm thế nào để truyền đạt những cảnh báo, "lời qua tiếng lại" đến đồng loại trước khi có sự truy kích v.v... thì xin hảy cùng tôi, chúng ta cùng nhau đi tìm câu trả lời để ngỏ hầu có một khái niệm tổng quát dựa trên các công trình nghiên cứu khoa học trực tiêp liên quan đến chủ đề chúng ta đang sắp sửa bàn thảo .

Những gì sắp được bàn thảo trong chi tiết, xem chừng ra có những điều rất trùng hợp giữa con người và những con cá khi nước tiểu sẻ được đề cập . Khi viết đến đây, toi chợt liên tưởng đến lời nói của vị giáo sư khả ái của tôi hơn 20 năm trước khi tôi theo học môn nội tiết học (endocrinology) . Trong một lúc giảng bài, bà có đề cấp đến sự nhạy bén của khứu giác (mủi) hơn bình thường của người phụ nữ đối với những "mùi hương" của đấng mày râu trước và trong thời kỳ trứng rụng của người phụ nữ . Đây là yếu tố tự nhiên được kích thích bỏi pheromones, giữa loài động vật đực và cái trong thiên nhiên để đảm bảo công việc truyền giống cho thế hệ tương lai . Điều thú vị là vị giáo sư khả ái của tôi đã đem kinh nghiệm bản thân của bà ra mà truyền đạt lại cho chúng tôi . Bà kể rằng, trong một dịp du lịch sang Paris, Pháp quốc . Nơi giữa kinh đô ánh sáng của thế giới là Paris, rất nổi tiếng về những ổ bánh mì nóng dòn, thơm ngậy mùi bơ nhất là vào những buổi sáng se lạnh, ngồi nhâm nhi cốc cafe trên các tiệm ăn sáng trên vỉa hè . Mùi cafe sửa, mùi bơ thơm ngậy từ những ổ bánh mì nóng của hầu hết các tiệm đang kinh doanh vào buổi sáng ... quyện vào nhau sẻ tạo nên những mùi vị rất khó quên . Tuy nhiên, đang lúc thưởng thức một buổi sáng hửu tình như thế với chồng, thì bà ta bổng trở nên khó chịu vì bà đã đánh hơi được mùi hương khác từ đức lang quân . Chẳng qua là như thế này, chồng bà vừa mơi trở lại bàn ăn sáng sau khi đã cần đi tiểu . Và khứu giác của bà ta đã cho ba đánh hơi được mùi của "NƯỚC TIỂU" . Đối với những các bóng hồng khác, thì chắc chẳng mấy ai để ý, nhưng vì vị giáo su của tôi là một khoa học gia về môn nội tiét, nên bà đã rất "tai nạn nghệ nghiệp" và lập tức phân tách tại sao mùi nước tiểu của đức lang quân có mùi nồng như thế đối với khứu giác của bà . Cuối cùng, bà đã có đáp án, cơ thể của bà trong tháng , vào thời điểm ấy là đang vào lúc tiền trứng rụng của tháng . Vài ngày trước khi trứng rụng, người đàn bà sẻ cảm thấy nhạy cảm hơn với phai' nam, và tương tự người nam sẻ cảm thấy người bạn đời/bạn tình của mình có những nét quyến rủ hơn . Nếu các bạn nào đã cảm thấy như thế, mà còn đang nghi vấn, thì xin thưa... những cảm giác đó là cảm giác thật . Các bạn đang bị sự chi phối của các tuyến nội tiết của cơ thể .
Tôi đề cập chuyện này, để dùng nó làm đề dẩn nhập vào những điều tôi muốn trình bày cùng các bạn dưới đây .

Trong thế giới cá và nước, bọn cá mú cũng đã dùng khả năng pheremones này để kích thích, kích dục, răn đe và cảnh báo nhau . Chúng ta đã thấy rất rỏ rằng các con thú chúa tể của sơn lâm như sư tử, hổ báo đều dùng nước tiểu để phân chia , cảnh báo kẻ tình địch rằng đây , những nơi có mùi nước tiểu của "TA", chớ có dại dột mà đặt chân vào , và khả năng này cũng xảy ra tương tự cho các loài cá có đặc tính bảo vệ lãnh thổ của chúng . Chuyện cá rồng mái tiết ra các chất kích thích tố trong nước để báo cho các "chàng" rằng em đã đến thời kỳ chuẩn bị vì trứng đã chín mùi .... trong một dịp nào khác, tôi sẻ đề cập đến . Trong chủ đề ngày này, tôi muốn tập trung lên chuyện chúng dùng nước tiểu tiết ra trong nước để răn đe nhau, trước khi có những trận "thư hùng" .

Các nhà khoa học gia đã khám phá ra cách đo nước tiểu của cá trong môi trường nước một cách rất đơn giản là xử dụng một loại mực xanh tím không độc được pha vào với 0.9% nước muối ( tương đương với dung dịch muối trong cơ thể các động vật), và được chính vào các cơ bắp trên sống lưng của cá . Khoảng một tiếng sau khi loại nước màu này được tiêm vào cơ thể cá, thì nước tiểu , cũng như phân cá khi được thải qua ống nước tiểu và hậu môn đều có màu sắc xanh đậm .

Thời gian từ lúc nước tiểu và phân có màu xanh đậm này xuất hiện cho đến khi chấm dứt được ghi nhận, cũng như cường độ của nước tiểu được tiết ra từ lúc những con cá trong cuộc thí nghiệm (được quay film một cách kín đáo) bắt đầu giao tiếp với nhau .

Có vài setup khác nhau của công trình nghiên cứu .

1. Hai con cá trống cùng kích thước , cân nặng sau khi đã đươc tiêm chất nước màu xanh tím, được tách rời ra . Một con được cho vào trong bể trước (chủ nhà) và sau một thời gian sau, con còn lại (khách) được cho vào sau . Những va chạm xảy giữa hai con cá sẻ được thu hình, và lượng nước tiểu từ hai con được ghi nhận .

2. Trong một thí nghiệm khác, tấm chắn màu rất trong, (rất khó lòng cho cá phân biệt được có sự ngăn cách, trừ khi chúng va chạm vào tấm chắn) giữa hai con cá khác cũng cùng kích thước, và cân nặng sẻ được lấy ra sau khoảng 30 phút khi hai con cá đã được ổn định sau khi được thả vào cùng một lúc .

3. Trong môt bể hồ cộng đồng rất lớn, 12 con cá trống cùng kích thước và 14 con cá mái được cho vào trong bể và chúng được để cho thư hùng thoải mái trong vòng khoảng 23 ngày để phân chia ngôi thứ , nhưng sẻ được theo dõi rất kỷ . Nước tiểu từ mổi con cá trống được thu hoạch và đo lường . Ngôi thứ của từng con trong bể cộng đồng sẻ được thu hình . Sau mổi ngày những con cá trống sẻ được gây mê, và lượng nước tiểu trong bọng đái sẻ được vắt ra bằng tay . Lượng nước tiểu của từng con trong mổi lần thu hoạch được cân đo và đông lạnh sau đó .

Kết quả

Khi sinh sống một mình, cô độc, những con cá trống này đi tiểu rất ít, cứ mổi 10 phút/lần và mổi lần nước tiểu được tiết ra trong khoảng 2 giây .

Trong setup của thí nghiệm thứ nhất, con cá chủ nhà đã gia tăng cường độ đi tiểu đáng kể chỉ sau 5 phút sau khi con cá khách được cho vào bể . Trong 5 phút sau khi cá khách được cho vào bể, cường độ nước tiểu được tiết ra giảm đi, và sau 10 phút va chạm , thì cá chủ nhà ngưng bài tiết ra nước tiểu . Điều đáng lưu ý là những lúc "cá chủ nhà" chuẩn bị tấn công thì lượng nước tiểu được ghi nhân gia tăng rỏ rệt .

Trong setup thí nghiệm thứ hai , lượng nước tiểu trước khi tấm chắn được lấy ra giữa hai con cá được ghi nhận . Sau khi tấm chắn được rút ra, lượng nước tiểu của hai con cá (đều là cá chủ nhà cả) được bài tiết ra tăng lên gấp 10X so với trước khi tấm chắn được rút ra . Lượng nước tiểu của hai con cá được bài tiết ra chấm dứt khi đã có kẻ thắng người thua, và khi con cá thua đã có những dấu hiệu cho thấy sự "đầu hàng" .

Mặc dầu sau đó khi được gây mê, và lượng nước tiểu trong bọng đái của con cá thắng cuộc thư hùng vẩn còn, nhưng nó ngưng bài tiết ra nước tiểu, một khi con bị thua đã chịu khuất phục .

Trong setup thí nghiệm bể cộng đồng, sau khi ngôi thứ giữa các con cá trống đã được phân định rõ ràng --> có 5 con thuộc hàng "đàn em", và 7 con cá trống còn lại có ngôi thứ rỏ rệt . Trong 7 con có ngôi thứ rỏ rêt , 4 con đuọc xem là "đại ca" và có "những nơi chốn cư trú" nhất định trong bể cộng đồng , và rất ít khi có những cử chỉ khúm núm của như 5 con cá "đàn em" .

Sau 23 ngày, số lượng nước tiểu trung bình ( đã được thu hoach, và canh đo trước đó mổi ngày) của những con cá đàn em , thấp hơn những con cá đàn anh rất nhiều . Khi lượng nước tiểu giữa các con cá này được phân tách theo khả năng tác động hóa học qua độ nồng của nước tiểu lên các mô tế bào khứu giác (chemoreceptor of olfactory) được đo bằng khứu giác đồ (electro-oldactogram ), thì hàm lường của các chất pheromones trong nước tiểu của các con cá "đàn em" thấp hơn các con cá đại ca .

Qua 3 setups của các thí nghiệm trên cho chúng ta thấy được điều gì ? Các con cá nghĩ lảnh thổ của chúng đang bị xâm phạm, sẻ cho bài tiết ra nước có lượng pheromones trong đấy để cảnh báo/răn đe kẻ xâm pham . Sự bài tiết của nước tiểu chấm dứt khi kẻ xâm phạm đã chịu thua . Và cuộc thí nghiệm này cho thấy nước tiểu được các loài cá có đặc tính bảo vệ lảnh thổ được bài tiết ra như một cách để chúng nói chuyện phải quấy với nhau , trước và sau các trận thư hùng .

NGUỒN

Barata, E. N., P. C. Hubbard, O. G. Almeida, A. Miranda, and A. V. M. Canario . 2007 . "Male urine signals social rank in the Mozambique tilapia (Oreochromis mossambicus)" BMC Biology 5:54

Leibel, W. 2008 . Who's in Charge Here? TFH 36-39