Smaragdina Guitar: Khảo Sát Toàn Diện

Smaragdina Guitar: Khảo Sát Toàn Diện

Guitar là dòng cá xinh đẹp với dàn phím đặc trưng ở đuôi và vây lưng (1). Các biến thể phổ biến trên thị trường gồm Green (BlBl++), Copper (blbl++) và Blue (Blblnmnm). Carbon mới được trình làng vài năm gần đây bởi Danai với đặc điểm sáng và bóng lưỡng, điều mang lại ấn tượng thị giác mạnh mẽ. Cá giống mau chóng được nhập về. Dự đoán ban đầu của chúng tôi là Turquoise2 (BlBlnm+) vì nó xanh khi không rọi đèn. Rồi nghe đồn, Steel Guitar (blblnmnm) cũng chưa xuất hiện, nhưng các nỗ lực lai tạo giữa Blue x Blue (Blblnmnm) lại thu được toàn Blue Guitar. Tại thời điểm bắt đầu viết bài này chúng tôi chưa từng thấy con nào!!!

Guitar có tuân theo quy luật kết hợp màu ánh kim (Bl/bl) và metallic (+/nm) hay không? Kiểu hình tương ứng với các kiểu gien metallic (đồng hợp, dị hợp và non-metallic)? Đến nay, chưa có ai khảo sát một cách tường tận. Bởi vậy, việc xây dựng và bổ sung thư viện các kiểu hình ánh kim Guitar là cần thiết nhằm định hướng lai tạo tốt hơn trong tương lai.

Dạng metallic đồng hợp (homozygous metallic, ++)
Bộ này bao gồm các màu Green Guitar (BlBl++), Lime Guitar (Blbl++) và Copper Guitar (blbl++).

Green Guitar (BlBl++). Vây lưng và đuôi trên ngả gold/green nhạt. Thân, đuôi dưới và vây hậu môn ngả turquoise. Một số cá thể thậm chí ngả blue, điều chưa từng được chứng kiến ở bất kỳ loài hoang dã nào khác hoặc các biến thể lai của chúng. Màu green xanh biếc, nếu có, là rất hiếm, chúng tôi chưa từng thấy bao giờ; phải chăng đấy là kết quả của quá trình lai tạp lâu dài? (Ảnh: Minh Trí Kiệt)

Lime Guitar (Blbl++), kiểu hình té ra từ bầy Green x Copper. Vây lưng và đuôi trên ngả gold, mạnh hơn Green, tông green chỉ là phảng phất. Thân, đuôi dưới và vây hậu môn cũng vậy; ở một góc nhìn nhất đinh có thể hơi ngả turquoise nhưng nhạt hơn ở cá Green. Nói chung, tổng thể toàn thân là gold/green nhưng ngả gold nhiều hơn. Lime/Teal Guitar hoàn toàn có thể giả làm "Gold Guitar"!!! (Ảnh: Minh Trí Kiệt)

Copper Guitar (blbl++). Màu copper đặc trưng bao phủ toàn thân và vây (ở cá hoang, dường như tông copper rất đồng nhất, không ngả steel) (Ảnh: Minh Trí Kiệt).

Dạng metallic dị hợp (heterozygous metallic, nm+)
Bộ này bao gồm các màu Turquoise2 Guitar (BlBlnm+), Turquoise3 Guitar (Blblnm+) và Turquoise4 Guitar (blblnm+).

Turquoise2 Guitar (BlBlnm+), kiểu hình duy nhất từ bầy Carbon x Green, là phiên bản kém tươi hơn của Green (Ảnh: Minh Trí Kiệt).

Turquoise3 Guitar (Blblnm+), một trong hai kiểu hình té ra từ bầy Blue x Copper. Vây lưng và đuôi trên ngả tông blue nhạt và sáng. Turquoise3 rất giống và dễ bị nhầm với Blue (Ảnh: Minh Trí Kiệt).

Turquoise4 Guitar (blblnm+), một trong hai kiểu hình té ra từ bầy Blue x Copper. Turquoise4 ngả tông turquoise/green nhạt. Vây lưng và phần trên của đuôi ngả copper/gold (mạnh hơn tq2), một đặc điểm điển hình ở Smaragdina (Ảnh: Minh Trí Kiệt).

Dạng non-metallic (nmnm)
Bộ này bao gồm các màu Turquoise1 Guitar (BlBlnmnm), Blue Guitar (Blblnmnm) và Steel Guitar (blblnmnm).

Turquoise1 Guitar (BlBlnmnm). Rất nhiều bầy lai chứng tỏ Turquoise1 chính là Carbon. Lớp ánh kim trông bóng bẩy một cách lạ thường, như thể metallic +, nhưng về mặt di truyền lại là non-metallic (Ảnh: Minh Trí Kiệt).

Blue Guitar (Blblnmnm). Vây lưng và đuôi trên xanh đậm (Ảnh: Minh Trí Kiệt).

Steel Guitar (blblnmnm), cá thể duy nhất té ra từ bầy Turquoise4 x Turquoise4. Đến thời điểm hiện tại, đây cũng là con Steel Guitar duy nhất mà chúng ta từng chứng kiến. Như vậy, Steel Guitar có tồn tại, lời đồn là thiếu chính xác. Chẳng qua vì một lẽ nào đó, tỷ lệ Steel trong các bầy Guitar là cực thấp hoặc đôi khi không té ra con nào (Ảnh: Minh Trí Kiệt).

Giữ dòng
Bạn từng nghĩ đến việc giữ dòng Guitar? Có tổng cộng 9 màu, số lượng cá thể tối thiểu cần giữ để tái tạo toàn bộ dòng?

Nguyên tắc như sau: a) dùng Lime để giữ dạng metallic đồng hợp, cản Lime x Lime để tái tạo bộ này; b) dùng Blue để giữ dạng non-metallic, cản Blue x Blue để tái tạo bộ này; c) cản Lime x Blue để tái tạo dạng metallic dị hợp.

Như vậy, số lượng cá tối thiểu mà bạn cần phải giữ để có thể tái tạo toàn bộ dòng Guitar là một cặp Lime và một cặp Blue. Ngạc nhiên chưa!

Nếu cần, bạn có thể giữ thêm một cặp mỗi màu làm dự bị, phòng khi cá giống bị hao hụt vì lý do nào đó. Nhằm làm chậm suy thoái cận huyết, bạn có thể cản vài bầy giữa các bộ, rồi tuyển chọn làm con giống tương lai. Bằng cách cản qua cản lại giữa các màu, dòng cá có thể được duy trì rất lâu mà không cần phải bổ sung máu mới. Ngoài ra, bạn cũng có thể trao đổi hoặc mua cá giống từ nhà lai tạo khác.

Lime x Lime

¼ Green, ½ Lime và ¼ Copper

Blue x Blue

¼ Turquoise1, ½ Blue và ¼ Steel

Blue x Lime

¼ Turquoise2, ½ Turquoise3 và ¼ Turquoise4

Tóm lược
*Cá hoang vốn chỉ có một kiểu gien Green (BlBl++). Các kiểu gien khác ở đây là bằng chứng về sự lai tạp với cá thuần dưỡng. Smaragdina và Guitar ngày nay có xu hướng được lai tạo với vi kỳ phụng vỹ.

*Tông màu của Green (BlBl++) là gold/green, thể hiện rõ ở vây lưng và đuôi trên. Những phần còn lại ngả turquoise, thậm chí có cá thể ngả blue. Tông green xanh biếc, nếu có, là rất hiếm. Trên thực tế, chúng tôi chưa từng thấy con nào.

*Turquoise3 ngả tông blue, có thể nói là mạnh nhất trong số những kiểu hình metallic ở Guitar, nên rất giống Blue. Điểm khác biệt duy nhất là vây lưng và đuôi trên ở Turquoise3 trông nhạt và sáng hơn. Trên thực tế, nhiều bầy “Blue” không cho kết quả như dự đoán bởi nhầm lẫn với Turquoise3!!!

*Một số dạng mang ít nhất một alen metallic (+) gồm Green, Lime, Turquoise2 và Turquoise4 có vây lưng ngả gold/green.

*Steel (Silver) và Turquoise1 (Carbon) Guitar vì một lẽ nào đó, rất hiếm khi xuất hiện. Khi cản Blue x Blue, người ta thường thu được toàn Blue Guitar!

*Carbon hay Turquoise1 Guitar bóng lưỡng và ngả bạc khi được chiếu đèn! Theo phỏng đoán của chúng tôi, lớp ánh kim cực mỏng và lem nhem như bụi ở Turquoise1 có lẽ là nguyên nhân của hiệu ứng này (3).

Carbon Guitar (Ảnh: Minh Trí Kiệt)

Ghi chú
(1) The genetic architecture of phenotypic diversity in the betta fish (Betta splendens) – Nghiên cứu vào 2021 cho thấy Betta stiktos và Guitar là các biến thể của Betta smaragdina.

(2) Ban đầu, Joep gọi kiểu gien BlBlnmnm là Turquoise thay vì Green (theo cách gọi cũ), bởi một thực tế rằng, hầu hết cá thể đều ngả tông turquoise. Một số kiểu gien khác cũng ít nhiều ngả tông turquoise. Ở đây, để dễ phân biệt, chúng tôi quy ước Turquoise1 (BlBlnmnm), Turquoise2 (BlBlnm+), Turquoise3 (Blblnm+) và Turquoise4 (blblnm+).

(3) Betta hoang dã - smaragdina guitar carbon - wildbetta VietNam

=================================================

Bài viết này là thành quả thử nghiệm trên dòng Guitar của nhà lai tạo và nhiếp ảnh gia Minh Trí Kiệt trong nhiều năm 2020-2025. Một nỗ lực tuyệt vời!

=================================================