Cát trong hồ nuôi cichlid

Cát trong hồ nuôi cichlid
Frank Panis - http://malawicichlidhomepage.com

Một bước rất thiết thực trong quá trình trang trí hồ nuôi cichlid là chọn chất liệu đáy nền thích hợp. Có nhiều người, từ những người mới bắt đầu chơi cho đến những người nuôi cichlid lâu năm không hề có ý tưởng gì về đáy nền hồ cá mà lại tự ý lựa chọn chất liệu và cách trang trí. Tốt nhất, họ nên chọn sỏi có màu nâu xám tự nhiên được bán với giá phải chăng tại các tiệm cá cảnh địa phương. Các loại chất liệu khác gồm:

*Loại cát/sỏi hai màu trắng đen đắt tiền; thường được sử dụng bởi những người kém hiểu biết với lý do duy nhất là “thẩm mỹ”.

*Loại hỗn hợp cát/sỏi đặc biệt dùng để nuôi các loài cichlid châu Phi thường được bán với giá cao hơn nhiều so với giá trị thực chỉ vì một số người tin rằng những chất liệu đắt tiền thì nhất định là tốt nhất.

*San hô vụn, vốn được dùng trong các hồ cá nước mặn và rất phổ biến ở Mỹ, nơi nó thường được sử dụng sai mục đích trong các hồ nuôi cichlid vì người ta nghĩ rằng nó duy trì độ pH cao. Điều tốt nhất nên làm với san hô vụn là đặt chúng vào trong bộ lọc thùng (canister) nơi dòng nước chảy qua. Có cách đáng tin cậy hơn để duy trì độ pH cao như ở các hồ rạn (rift lake) là bỏ thêm soda làm bánh (NaHCO3) mỗi khi thay nước.

*Sỏi màu; may mắn là loại này hiếm khi được sử dụng; chúng bị xem là loại “màu mè rẻ tiền”.


Cát xây dựng trong hồ cá, mua ở tiệm với giá 2€/50Kg (khoảng 2$/100lbs).

Nhưng chúng ta có thực sự cần đến các chất liệu có tính thương mại, đã được lựa chọn và rửa sạch hay không? Nếu bạn muốn giả lập môi trường tự nhiên càng nhiều càng tốt, câu trả lời là KHÔNG. Bạn cũng không phải đi đến tận hồ Malawi để xem đáy hồ trông như thế nào. Chỉ cần nhìn vào các tấm hình được chụp dưới nước trong sách của Ad Konings để biết điều mà các loài cichlid thực sự cần: loại CÁT rẻ tiền thông thường!!! Cá trong hồ hầu như thích nghi với loại đáy đặc biệt này trong các hoạt động kiếm ăn và sinh sản; đây là kết quả của quá trình nhiều triệu năm tiến hoá, khi mà chỉ có những loài có khả năng thích nghi cao nhất mới có thể sống sót qua những thời kỳ đói kém khắc nghiệt. Trang trí hồ cá của bạn một cách đơn giản với cát nhằm giúp cá hoạt động một cách tự nhiên, một phần thưởng cho thú thưởng ngoạn của người nuôi cá.

Thức ăn: các loài thuộc chi Aulonocara “lắng nghe” đáy hồ bằng bộ phận cảm nhận lớn ở trên đầu của chúng, gọi là “aulos”. Khi săn mồi, thường là các loài nhuyễn thể hoặc giáp xác; Aulonocara sử dụng “aulos” như là một máy dò để xác định vị trí con mồi, sau đó nó sục vào cát để bắt. Các loài cichlid khác cũng cần đến nền cát là (Taenio)Lethrinops sp., Mylochromis sp. và Fossorochromis rostratus; chúng sục vào cát, ngậm cát vào miệng và phun ra đàng mang để lọc ra thức ăn là các loài nhuyễn thể, giáp xác hay ấu trùng của côn trùng.


Tuy hình chụp không được rõ nét lắm, nhưng cũng đủ thấy con đực loài C. azureus đang dọn cát làm tổ ở phía mặt bên trong của hồ.


Một con đực khác cũng đang làm một cái tổ lớn ngay giữa hồ 3000 lít.

Sinh sản và làm tổ: bạn đã từng thấy ảnh cá cichlid đực hồ Malawi đang canh tổ đào trong cát hay chưa? Các loài Fossorochromis rostratus và (Taenio)Lethrinops đào hố rất rộng có đường kính đến 2.5m. Điều này không thể thực hiện được trong các hồ cá cảnh vì kích thước của chúng có hạn. Vài loài như Mylochromis sp. và Nyassachromis sp. làm tổ nhỏ hơn. Ở giữa tổ, chúng bố trí cát mịn để không lẫn lộn với trứng. Sỏi có kích thước lớn hơn được đẩy ra rìa tổ. Vài loài khác lại cần ít không gian làm tổ hơn gồm các chi Protomelas, Copadichromis, Otopharynx, Cyrtocara và Sciaenochromis; chúng bỏ nhiều công sức chăm sóc tổ: các vật liệu thô có thể làm cá cái nhầm lẫn với trứng được dọn ra xa tổ, chỉ để lại cát mịn. Tôi đã từng thấy tổ được làm bởi loài Copadichromis borleyi, chúng tha cát mịn lên mặt đá được dùng như là thảm đẻ trứng. Trong các hồ cá cảnh “toàn sỏi” cá cichlid sẽ đào cho đến khi chỉ còn trơ ra mặt kiếng đáy bởi vì sỏi kích thước lớn có thể bị nhầm lẫn với trứng.

Lẩn tránh: vài loài cichlid đào hang trong cát như Fossorochromis rostratus và Lethrinops sp. phát triển một cách thức lẩn tránh hiệu quả. Chúng lẩn vào cát rất nhanh mỗi khi bị chiếu sáng hay cảm thấy bị đe doạ (chẳng hạn như khi bắt cá bằng vợt). Sau đó chúng lại chui ra và bơi lội như thể không có gì xảy ra. Bạn có thể tưởng tượng điều gì sẽ xảy ra khi những con cá như vậy lẩn xuống dưới lớp sỏi? Chúng có thể bị thương. Đừng thử làm như vậy chỉ để cho vui thôi vì nó sẽ làm cho cá bị căng thẳng.

Loại cát nào mà chúng ta nên sử dụng? Cichlid thực sự dễ tính khi chúng luôn cố gắng thích nghi với mọi loại chất liệu đáy nền mà chúng ta cung cấp, nhưng nên tránh các loại chất liệu có màu sáng vì cá sẽ trông có vẻ nhợt nhạt hơn. Nền màu xám hay nâu có lẽ là thích hợp hơn cả. Nên sử dụng cát với kích cỡ như hạt gạo để chúng không dính cục lại với nhau. Tôi mua loại cát dùng trong xây dựng, thực ra là cát sông bán ngoài tiệm với giá chỉ 2€/50Kg hay 2$/100lbs. Rửa sạch cát này khỏi bùn đất và các chất bẩn tương tự như các chất liệu trang trí hồ cá khác. Nếu bạn muốn tẩy sạch cát, bạn có thể đun sôi chúng lên để chắc chắn mọi chất bẩn có hại bị phân huỷ.


Loài Lethrinops microstoma sử dụng cát để vệ sinh mang.

Việc làm vệ sinh không mấy khó khăn nhưng cũng tốn thời gian. Bạn có thể làm sạch từng phần nền hồ mỗi khi thay nước. Cách này làm giảm chất bẩn và tránh cho nước khỏi bị đục do các chất thải từ cá, đó cũng là nguyên nhân làm than hoạt tính trong bộ lọc bị bão hoà. Bạn chỉ cần một cái xô lớn và một ống nước. Trước tiên, lấy cát ở gần đầu vào và trong ngăn lọc đầu tiên để làm sạch vì đây là những nơi mà hầu hết chất bẩn lắng xuống. Cát ở nơi có dòng nước chảy yếu chẳng hạn như gần các tảng đá cũng cần được làm sạch. Sau đó là làm sạch kiếng. Đem xô nước đi đổ ở vị trí mà bạn có thể lau rửa và không làm vãi ra sàn nhà. Chú ý là bạn có thể bị chấn thương vùng lưng khi xách bởi vì xô nước rất nặng! Tôi biết là không phải ai cũng có dụng cụ này vì tôi sử dụng một máy bơm mỗi khi làm vệ sinh. Lực đẩy của nó đủ mạnh để xáo trộn cát trong xô. Lặp lại điều này cho đến khi chất bẩn được lấy ra hết rồi mới đổ cát trở lại hồ trước khi châm nước trở lại.


Dùng ống siphon làm sạch cát ở mặt kiếng trước để dễ quan sát: không để cát bị sủi lên và làm trầy mặt kiếng. Cá bị hấp dẫn khi cát bị sủi lên, có lẽ vì chúng nghĩ rằng sẽ có cái gì đó để ăn. Bên cạnh là một máy bơm lớn dùng để thay nước.


Bạn chắc cũng ngạc nhiên khi thấy có rất nhiều cặn bẩn được hút ra khi làm vệ sinh mỗi tuần.

Mặc dù đây không phải là điều “đương nhiên” nhưng tôi đề nghị dùng loại cát sông cho các hồ nuôi cichlid có nguồn gốc từ các hồ rạn châu Phi. Điều quan trọng đó là: một khi hồ cá của bạn càng giống với môi trường ở các hồ trên thì cá càng hoạt động tự nhiên; mà đây lại là điều rất đáng để chúng ta quan tâm.