Đặc điểm của cờ đen Hongkong

Đặc điểm của cờ đen Hongkong: so với cờ đen Huế

Kể từ khi cờ đen Hongkong và cờ đen Huế được tách ra thành hai loài riêng vào 2002 bởi các nhà khoa học Đức Freyhof & Herder, việc phân biệt chúng là một nhu cầu thực tế. Trong bài viết này, chúng ta sẽ liệt kê một số đặc điểm của cờ đen Hongkong, so với cờ đen Huế. Các nhà khoa học đã thực hiện phần lớn công việc, với một vài bổ sung từ phía người chơi.

Đặc điểm của cờ đen Hongkong như sau:

1- Chóp vây bụng (kỳ) màu trắng, trong khi ở cờ đen Huế là màu đỏ. Đây là điểm khác biệt dễ thấy nhất (a). Vảy copper trong khi đen Huế đen thui, hay ánh xanh phảng phất.

2- Đốm mang sẫm (a), đôi khi viền ánh xanh, trong khi cờ đen Huế thiếu hoặc biểu hiện mờ nhạt (b).

3- Viền đen mỏng kéo dài từ gốc đến chóp vây hậu môn (a), trong khi cờ đen Huế không có (b) hoặc trong một số trường hợp, là vệt xanh thẫm.

4- Màng các vây lẻ với những đốm hay vệt nâu hanh đỏ, trong khi cờ đen Huế luôn là nâu hay đen (a).

5- Mảng, đốm trên đỉnh đầu và khi sung, có thể xuất hiện những vệt đen hình yên ngựa (saddle-like blotches) phía trước vây lưng (a).

6- Màu vảy hơi nhạt với rất ít hoặc không ánh kim so với cờ đen Huế (b).

7- Cằm và bụng nổi ngọc trai (c).

8- Khi nhát đôi khi nổi sọc mờ, trong khi cờ đen Huế trưởng thành không nổi sọc.

9- Về hình dáng tổng thể, cờ đen Hongkong và cờ đen Trung Quốc ngoại nhập nói chung có bản dài, mõm tù, trong khi cờ đen Huế bản rộng, mõm nhọn.

Ngoài Tráng Hắc壮黑, cờ đen Trung Quốc thiếu một hay vài đặc điểm này, nhất là chóp kỳ đỏ, có được coi là thuần chủng?

Đặc điểm của cờ đen Hongkong. Ảnh: https://www.info.gov.hk; https://croucherecology.hk; https://www.afcd.gov.hk; JJ Liu (youtube=DwqCHMEc-uo)

So sánh đầu cờ đen Huế với những loài còn lại. Cờ đen Huế: viền vảy đen, trong khi cờ đen Hongkong: đốm, mảng, vệt yên ngựa. Tráng Hắc壮黑 hay quần thể cờ đen với chóp kỳ đỏ ở Trung Quốc thường được coi là Macropodus spechti nhưng vẫn khác đen Huế ở khía cạnh này.

So sánh hình thái thân và đầu của cờ đen Hongkong (B) với cờ đen Huế (A), cờ lưng đỏ (C) và cờ sọc (D). Cờ đen Hongkong vốn thuôn và tù, trong khi cờ đen Huế rộng và nhọn. Ảnh: Freyhof & Herder

Có những đồn đại về việc cờ đen Hongkong nằm trong sách đỏ. Vào năm 2002, khi Freyhof & Herder vừa xác định Macropodus hongkongensis là một loài riêng và đặc hữu của Hongkong (a), David Dudgeon đã đề xuất đưa loài này vào diện bảo vệ của chính quyền (b). Sau đó là đề xuất đưa loài vào sách đỏ của IUCN vào 2006 (d). Nhưng đến nay, cờ đen Hongkong vẫn chưa có tên trong sách đỏ (e). Cờ đen Hongkong được đưa vào danh sách các loài được bảo vệ ở mức cao của Bộ Ngư Nghiệp và Bảo Tồn Hongkong từ năm 2014 (f). Điều dẫn đến suy đoán rằng loài bị cấm đánh bắt, buôn bán và vận chuyển ra ngoài phạm vi địa phương. Đây chỉ là hành động của chính quyền Hongkong.

Mặt khác, cùng với sự quan tâm về cá cờ, về sau người ta phát hiện các quần thể cờ đen ở nhiều nơi như Quảng Đông, Thâm Quyến, Phật Sơn… khiến cờ đen Hongkong trở thành loài đặc hữu của toàn Trung Quốc! Đây có lẽ là lý do loài chưa được đưa vào sách đỏ của IUCN. Ngoài ra, việc xuất hiện trong sách đỏ không có nghĩa là loài bị cấm mua bán. Chẳng hạn, cờ đen Huế mới là loài có tên trong sách đỏ với tình trạng DD (Data Deficient) tức không đủ dữ liệu, cần tìm hiểu thêm. Chưa có hành động bảo vệ cụ thể nào được ban hành, chẳng hạn như cấm mua bán.

Khó khăn trong việc tìm mua Macropodus hongkongensis (từ những quần thể khác bên ngoài Hongkong) dường như không nằm ở khía cạnh luật pháp!

Tham khảo
(a) Freyhof, J. & Herder, F. (2002). Review if the paradise fishes of the genus Macropodus in Vietnam, with a description of two new species from Vietnam and southern China (Perciformes: Osphronemidae). Ichthyol. Explor. Freshwaters 13: 147-167.
(b) David Dudgeon (Oct. 2002). An endemic enigma: the secret identity of Hong Kong's black paradise fish (Porcupine!, No. 26) - https://www.biosch.hku.hk/ecology/porcupine/por26/26-vert-parafish.htm
(c) Thanh Bui Van
(d) Threatened fishes of the world: Macropodus hongkongensis Freyhof and Herder, 2002 (Osphronemidae) - https://www.researchgate.net/publication/248774281
(e) https://www.iucnredlist.org/
(f) https://www.afcd.gov.hk/tc_chi/cons...hwater_Fishes_Subgroup_Report_Red_List_FG.pdf