Ghi chú về gà Peru

Giới thiệu về gà Peru
Rafael Bazan (RB Peru) – Roosterman 40 (3/2015)

Rafael Bazan là nhà lai tạo hàng đầu của loại gà Peruvian Navajeros, từng hai lần đoạt chức đại vô địch ở Peru. Kể từ số này, anh sẽ chia sẻ với độc giả những suy nghĩ và kinh nghiệm của mình về gà Peru.

Dưới đây là bài phỏng vấn với Roosterman E-Mag về một số thông tin cơ bản của gà Peru:

Mr. Bazan, xin cám ơn vì đã nhận lời tham gia cuộc phỏng vấn này. Anh có thể nói đôi điều về bản thân và sự nghiệp lừng lẫy của mình trong vấn đề lai tạo và đá gà Peruvian Navajeros.
Cám ơn vì đã cho tôi cơ hội để giới thiệu bản thân với các nhà lai tạo và người yêu thích gà chọi ở Philippines. Tình yêu của tôi đối với gà chọi bắt đầu khi tôi được 13 tuổi. Tôi có một ông bác, người nuôi loại gà này và tôi yêu thích chúng ngay từ cái nhìn đầu tiên. Vài năm sau, tôi có cơ hội gặp gỡ và quen biết một số nhà lai tạo nổi tiếng như Mr. Aurelio Gonzales Vigil, Javier Garcia, Cesar Flores và những người khác nữa. Từ những nhà lai tạo này, tôi học hỏi cách làm thế nào để lai tạo dòng gà của riêng mình với những đặc điểm mà tôi mong muốn mà thậm chí cho đến tận ngày nay vẫn khiến tôi rất hài lòng. Tôi là một thành viên thuộc Hiệp Hội Các Nhà Lai Tạo Gà Peru Cựa Dao (Peruvian Knife Fighting Rooster Breeders Association - Asociación de criadores de gallos de pelea a navaja del Peru) và Circulo Gallístico of Peru; hai trong số những hội uy tín nhất ở Peru. Tôi là nhà vô địch của Hiệp Hội Các Nhà Lai Tạo Gà Peru Cựa Dao vào năm 2003 và 2004, đoạt vị trí thứ 4 năm 2005 và thứ 3 năm 2013. Với hội Circulo Gallístico, tôi đoạt vị trí thứ 3 năm 1994 và hàng loạt chức vô địch mà tôi đoạt ở những nơi khác. Đấy là tất cả những gì mà tôi đạt được trong 29 năm trời lai tạo.

Có phải gà Peru bắt nguồn từ gà chọi Tây Ban Nha, Bỉ, gà phương Đông, gà chọi Anh và những giống gà khác? Anh có thể bổ sung gì thêm vào nguồn gốc của gà Peru?
Nguồn gốc đấy là đúng và đó là lý do chúng ta có thể thấy một số điểm khác biệt giữa những con gà Peru với nhau, chẳng hạn một số thiên về các đặc điểm của gà phương Đông và số khác lại thiên về gà lông Bankivoid. Từ nhiều thập kỷ trước cho đến tận ngày nay, nhiều nhà lai tạo nổi tiếng đang tạo ra các bầy pha mới với gà chọi Mỹ, gà chọi từ Chi Lê và Anh .v.v. để tìm cách bổ sung các đặc điểm đặc biệt vào dòng gà.

Theo nguồn gốc xuất xứ, gà Peru bao gồm hai loại, loại to con để đá cựa dao dài là Navajeros và loại nhỏ con hơn dùng để đá thể loại khác [cựa tháp, postiza]. Thể loại đá cựa nào phổ biến hơn ở Peru?
Cả hai đều rất phổ biến ở cấp độ quốc gia, riêng với các piqueros (gà đá cựa postiza), chúng được dùng phổ biến hơn trong các trận thi đấu quốc tế, dựa trên một thực tế rằng thể loại này phổ biến ở nhiều nước khác nhau như Puerto Rico, Tây Ban Nha, Santo Domingo, Chi Lê, Columbia, Ecuador .v.v.

Chọi gà là hợp pháp ở Peru, đúng không? Mùa chọi gà ở Peru diễn ra như thế nào?
Vâng, chọi gà là hợp pháp ở Peru và đó là truyền thống của chúng tôi. Mùa chọi gà bắt đầu từ tháng 5 và diễn ra đến tháng 12 với các trận đấu vào cuối tuần. Vào mùa hè, gà bắt đầu đổ lông và vì vậy, mùa chọi gà kết thúc.



Địa danh/thành phố nào ở Peru mà các trận chọi gà lớn được tổ chức? Anh có thể nêu tên các giải Navajeros hàng đầu ở Peru? Chúng được tổ chức tại đâu và thường xuyên thế nào?
Chúng ta có thể nói rằng hầu hết các trận đấu quan trọng đều được tổ chức tại thủ đô Lima, Peru. Những trận quan trọng nhất tại Santa Rosa ở Lima diễn ra từ tháng 8 đến tháng 12 và được tổ chức bởi Hiệp Hội Các Nhà Lai Tạo Gà Peru Cựa Dao; giải Vô Địch Truyền Thống (Traditional Championship) được tổ chức bởi Circulo Gallístico và diễn ra từ tháng 5 đến tháng 10; giải Cotejo de Criadores (theo thể thức derby) diễn ra từ tháng 6 đến tháng 8; giải Confraternidad Cañete diễn ra từ tháng 7 đến tháng 12.

Đâu là sự khác biệt giữa các thể thức đá cựa dao Navajeros ở Peru và làm thế nào để gọi tên chúng, đá derby? torneo? đá cáp (hack)?
Gà Peruvian Navajeros thường đá thể loại torneo dẫu giải Cotejo de Criadores áp dụng thể thức derby kiểu Mỹ (nhưng có gì khác biệt giữa torneo và derby kiểu Mỹ?).

Mùa lai tạo thông thường ở Peru là gì? Từ tháng mấy đến tháng mấy? Khi nào là mùa thi đấu? Khi nào là mùa đổ lông?
Mùa lai tạo thông thường từ tháng 6 đến tháng 12. Mùa thi đấu từ tháng 5 đến tháng 12. Mùa thay lông bắt đầu từ tháng 12 và kết thúc vào tháng 4.

Anh có thể bổ sung thêm gì đó về gà Navajeros?
Vâng, gà Peruvian Navajeros theo truyền thống xuất hiện trên sới với thân mình được bao phủ bởi một tấm chăn mỏng và sau đó được trưng ra trước công chúng, đối diện trước địch thủ với dây đeo. Trong lúc này, mọi người bắt độ. Rồi chúng được lắp cựa và thả cho đá nhau.

(còn tiếp)

 

Về lai tạo gà Peru
Rafael Bazan (RB Peru) – Roosterman 41 (5/2015)

Rafael Bazan là nhà lai tạo hàng đầu của loại gà Peruvian Navajeros, người từng hai lần đoạt chức đại vô địch ở Peru. Ở số trước, anh đã chia sẻ với độc giả những suy nghĩ và kinh nghiệm của mình về gà Peruvian Navajeros.

Dưới đây là bài viết thứ hai của anh cho tờ Roosterman. Tại đây anh nói quan điểm cho rằng việc lai cận huyết hiếm khi được áp dụng ở Peru là không hề đúng. Hầu hết những nhà lai tạo Peru giỏi giang đều lai cận huyết để duy trì dòng gà của mình.


Một số giải thưởng và cúp mà Rafael Bazan đoạt được trong 29 năm lai tạo và đá gà Peruvian Navajeros.

Gà Peru là giống gà được lai tạo trong nhiều thế kỷ với mục đích đá dao. Đặc điểm của gà Peru là thể lực, kích cỡ và tốc độ, những điều vốn không thấy ở những giống gà khác trên thế giới.

Có nhiều nhà lai tạo góp phần vào những dòng gà đang tồn tại ngày nay. Một vài người trong số đó gồm Manuel Wong (Chino Chico), Fernando Graña, Abraham Wong, Manuel Barrenechea, anh em nhà Rizo Patron, Mariano Ramos, Chucho Grimaldi và Jose Luis Perez. Đa số các nhân vật này hoạt động từ những năm 60 đến 80 [của thế kỷ trước] và trang trại lai tạo của họ nằm ở những khu vực khác nhau tại thủ đô Lima. Các dòng gà của những nhà lai tạo này có thể được tìm thấy ở nhiều chiến kê được lai tạo vào ngày nay.

Ngày nay, có nhiều nhà lai tạo nổi tiếng. Tôi không thể chỉ ra ai đó đặc biệt nổi trội bởi vì họ cạnh tranh theo những cách thức khác nhau. Sự thực là có nhiều nhà lai tạo giỏi giang với hơn 30 năm kinh nghiệm lai tạo và duy trì các dòng gà của riêng mình.

Sẽ không đúng sự thực khi nói rằng ở Peru người ta không lai cận huyết. Phần lớn những nhà lai tạo nghiêm túc mà tôi biết duy trì kiểu hình và đặc điểm chiến đấu thông qua lai cận huyết. Dĩ nhiên, dẫu nhiều người làm tươi mới dòng gà của mình bằng những dòng khác nhưng chỉ với phần trăm nhất định cho đến khi họ thấy hiệu quả tích cực hay dòng pha mới.

Về cơ bản, các nhà lai tạo Peru tìm kiếm lực và tốc độ. Vì thể loại chiến đấu, khi mà việc bay cao hay bám đất, hay khôn hơn thực sự phụ thuộc vào mỗi nhà lai tạo và sự phát triển của dòng gà của họ theo sở thích riêng.

Đa số các nhà lai tạo ghép một trống với một mái để đánh giá từng con. Nhiều trường hợp chúng thuộc về cùng một bầy để phát triển dòng gà.

Tôi ghép một trống với một mái 3 lần mỗi tuần cho đến khi mái bắt đầu ấp trứng. Tôi chọn cách cản từng cá thể như thế này để biết đích xác trống nào và mái nào cho ra kết quả tốt, tôi không thích để lẫn lộn trứng của các mái khác nhau.

Đa số các nhà lai tạo thường ấp trứng bằng cách thức tự nhiên và không sử dụng máy ấp. Đôi khi gà mẹ không chịu lên ổ và ấp trứng vì vậy họ sử dụng mái nhỏ con hơn để ấp phụ.

Mỗi mái đẻ từ 8 đến 12 trứng. Chúng không phải lúc nào cũng ấp nở tốt số trứng của mình vì kích thước dềnh dàng. Có một số dòng gà nổi tiếng với kích cỡ [to lớn] ở cả trống lẫn mái. Trong những trường hợp này, máy ấp hay mái nhỏ con hơn được dùng để ấp trứng.

Có nhiều công ty khác nhau sản xuất từ thức ăn gà con cho đến gà trưởng thành. Đa số các nhà lai tạo sử dụng khẩu phần cơ bản của chiến kê khi luyện tập: bắp, bột mì, vitamin, khoáng chất và chất lợi khuẩn. Một chiến kê trưởng thành thường được cho 120g thức ăn mỗi ngày cùng với một ít cỏ linh lăng. Một khẩu phần tốt bao gồm 16% đạm với một lượng carbohydrate đầy đủ.

Trong giai đoạn phát triển, chúng thường được thả tự do hay chạy rông tùy vào không gian của mỗi nhà lai tạo. Có những nhà lai tạo sở hữu đất đai rộng lớn và cũng có những người sở hữu ít không gian hơn và cản gà trong sân hay lồng nhỏ. Khi gà đạt khoảng 6 hay 7 tháng tuổi, chúng được nhốt trong lồng rộng 1 mét vuông. Việc này có hai nguyên nhân: không gian và truyền thống là những gì mà chúng ta chứng kiến từ thế hệ này sang thế hệ khác.

Tôi có một số lồng lai tạo 1.5m dài x 1.2m rộng để ghép trống mái. Trong cùng lồng, trứng được ấp nở và khoảng 2 tháng sau, sau khi được gắn vòng hay đánh dấu, gà con được đưa qua lồng rộng hơn khoảng 5m x 5m. Gà con ở đó trong khoảng 3 tháng và rồi được đưa ra sân thậm chí còn rộng hơn, khoảng 600 mét vuông. Nhìn chung, mỗi năm có khoảng 200 đầu gà (cả trống lẫn mái) được ấp nở. Khi đạt khoảng 6 hay 7 tháng tuổi, trống được bắt ra và đưa vào lồng 1.2m dài x 1m rộng.


Một chiến kê Peru điển hình.

(còn tiếp)