Hoplias, loài sói nước Oliver Lucanus - http://www.practicalfishkeeping.co.uk Chẳng có loài cá nước ngọt nào đáng sợ hơn piranha, nhưng nhiều người chơi cá nhanh chóng nhận ra rằng, chúng thực ra hoàn toàn nhút nhát. Chúng hoảng hốt khi có người đến gần và thích rỉa vây của cá khác thay vì táp cả miếng lớn. Tuy nhiên, Nam Mỹ là quê hương của một nhóm cá khác vốn hung dữ và phàm ăn hơn nhiều. Đấy là họ cá sói Amazon (Amazon wolffish) và chúng có nhiều tên, bao gồm Trairão (đọc là ”Trai-ron”), Aimara, Guabina và Fasaco. Chúng là một họ characoid bao gồm 16 loài phân bố từ Costa Rica đến Argentina trong hầu hết mọi vực nước. Bởi vì cá sói có thể thở trong không khí nên nó có thể sống ở nơi mà chẳng mấy loài trụ được. Vào mùa khô, chẳng có gì ngạc nhiên khi Hoplias là kẻ sống sót sau cùng trong một vũng nước trống trơn. Họ cá sói cũng có đại diện phù hợp cho mọi người: Hoplerythrinus unitaeniatus, loài nhỏ nhất, chỉ dài quá 20cm một chút, trong khi loài lớn nhất (Hoplias aimara) có thể dài tới 130cm và nặng trên 30kg. Dẫu tai tiếng, cá sói có thể là loài cá cảnh tốt và hòa hợp một cách đáng ngạc nhiên với những loài cá khác hay trong một nhóm. Cần áp dụng những nguyên tắc đặc biệt, nhưng nhìn chung cá này sống dai và dễ nuôi. Phân loại Họ cá sói [Erythrinidae] bao gồm ba chi và tổng cộng 16 loài. Nhóm lớn nhất, chi Hoplias, có 11 loài trong trường hợp chúng ta coi H. aimara và H. macrophthalmus là những loài riêng biệt, dẫu chúng có lẽ là một. Kế đến chi Hoplerythrinus có ba loài và chi Erythrinus có hai. Trong cùng một chi, các loài giống hệt nhau và bạn cần phải biết nơi mà cá của bạn được đánh bắt để đoán xem chúng là loài nào. Brazil, Colombia và Venezuela không xuất khẩu cá sói bản địa nên danh sách được thu hẹp. Những loài khác đều là những loài rất đặc hữu và hiếm khi được xuất khẩu. Cá sói nuôi cảnh thường thuộc về một trong năm loài phổ biến. Hoplerythrinus unitaeniatus rất dễ phân biệt bởi một dải bên và thân hình thuôn dài, và thỉnh thoảng được nhập khẩu từ Peru và Columbia. Chúng có thể được nuôi thành bầy nhỏ trong một hồ cảnh lớn. Không giống như các chi Erythrinus và Hoplias, những loài cá sói này săn mồi theo bầy lưu động, lùa những bầy cá nhỏ hơn, nhất là characin [cá nhỏ như neon, tetra] hoặc săn đuổi côn trùng và giáp xác dưới đáy hay trên mặt nước. Bong bóng bơi của chúng không giảm nhiều như những loài ở các chi khác, bởi vậy chúng có xu hướng hoạt động và trồi lên mặt nước nhiều hơn các loài cá sói khác. Chúng cũng phù hợp với các hồ cộng đồng cùng những loài lớn hơn như cá nheo, cichlid và characin cỡ lớn như Myleus và Leporinus. Hoplerythrinus sẽ chấp nhận thức ăn viên, tép đông lạnh, côn trùng và thậm chí cả thức ăn tấm một cách dễ dàng hơn so với họ hàng của chúng. Tất cả cá sói đều là những tay nhảy nhót đại tài và hồ nuôi nào cũng phải luôn đậy kín! Hoplerythrinus cũng ưa thích địa bàn ngập lụt nước tù hay dòng chảy nhẹ và hàng trăm cá thể có thể di cư đến vùng rừng hay đầm lũ vào mùa mưa. Loài nhỏ nữa thỉnh thoảng xuất hiện trên thị trường cá cảnh là Erythrinus erythrurus, thường được gọi là cá sói vây đỏ. Cá non có màu đỏ, vàng hấp dẫn và thậm chí cả các vệt tím trên nền thân nâu hay đỏ vang. Viền các vây lẻ có thể đỏ tươi, vàng hay trắng. Thân hình cũn cỡn hơn so với Hoplerythrinus và bóng bơi nhỏ hơn nhiều – điều chứng tỏ rằng loài này chỉ bơi ở vùng nước mở (open water) khi chúng đớp con mồi trong nước. Erythrinus sống đơn độc hơn nhiều, vì vậy nuôi nhóm cần hồ rộng hơn với nhiều chỗ trú ẩn, điều cho phép chúng dễ dàng phân định lãnh thổ. Những bình đất sét hay đoạn ống PVC ngắn là hang hốc lý tưởng để loài cá tương đối nhút nhát này đấu tranh với đồng loại. Những loài không tranh giành lãnh thổ với chúng và không vừa miệng [quá to] thường được bỏ qua. Cá cùng hồ lý tưởng là những loài characin cứng cựa như Myleus và Metynnis. Cichlid cỡ lớn như tai tượng phi Astronotus, Hoplarchus và hoàng đế Cichla cũng vậy. Cá nheo chậm chạp có nguy cơ bị đớp vào mắt khi lủi vào hang nơi có cá sói trấn giữ. Erythrinus ăn cá, giáp xác, trùn và côn trùng tươi sống và làm quen rất chậm với thức ăn đông lạnh. Erythrinus được phát hiện ở các địa bàn lầy lội ven bờ và những dòng suối nông, nước đen hoặc trong ở tận rừng sâu. Ngoài ấu trùng của côn trùng, việc khảo sát bao tử thấy chúng còn xơi cả Apistogramma [cichlid], Moenkhausia [tetra] và cá bút chì Nannostomus. Chi cá thú vị nhất là Hoplias. Có ba loài thường được xuất khẩu ra thị trường cá cảnh và loài phổ biến nhất là H. malabaricus, vốn phân bố rộng ở đồng bằng Amazon và Orinoco và thường xuất xứ từ Peru. Hầu hết cá sói mua từ các tiệm cá cảnh đều thuộc về loài cá đặc biệt này. Màu sắc biến thiên từ xám đốm đến nâu cho đến đen thui, tùy thuộc vào địa bàn xuất xứ. Cá non thường nhạt hơn và có mắt xanh hay vàng tươi. Ngoài tự nhiên, chúng sống đơn độc, xuất hiện trong các dòng chảy chậm ở khắp mọi nơi. Cá càng nhỏ thì nước càng nông, và không có gì bất thường khi phát hiện H. malabaricus dài cỡ ngón tay ở mực nước dưới 5 cm, săn thủy trùng và cá nhỏ. Khi cá lớn hơn, chúng trở nên khó chấp nhận đồng loại và di chuyển đến vùng nước sâu hơn. H. malabaricus trưởng thành không quá hung dữ nhưng cần lãnh thổ lớn hơn. Dọc theo bờ sông, những con trưởng thành thường ở cách nhau từ 3 đến 4m. Như tất cả các loài cá sói, thành phần nước hồ không có mấy ý nghĩa bởi loài cá này có thể thích nghi với mọi thông số bình thường. Hoplias malabaricus thường lười nhác, chỉ di chuyển một khi thức ăn được thả vào hồ. Cá non ăn đủ thứ từ đồ tươi sống đến đông lạnh, nhưng chuộng tép Mysis, cá mướp (smelt) hay tép lột vỏ. Chúng thường hoạt động hơn lúc hoàng hôn chập choạng, bởi vậy hãy để đèn mờ để chúng hoạt động hơn vào ban ngày. Việc nuôi bầy với kích thước tương đương sẽ ổn cho đến khi chúng thành thục sinh sản vào khoảng 20 cm. Những xây xát nhỏ xảy ra trong lúc đấu đá tranh giành lãnh thổ thường lành một cách nhanh chóng. Hoplias hoang cỡ lớn lúc mới bắt thường đi kèm những vết thương khốc liệt như chột mắt, rách miệng và mất vây ngực hoặc vây bụng, nhưng dường như vẫn ổn. Khi trưởng thành, cá cái phát triển thân hình lực lưỡng và bụng tròn hơn. Chúng sẽ càng bất đồng cho đến khi một cặp hình thành, rồi chúng sẽ hòa hợp và bơi cùng với nhau. Việc sinh sản thường được kích thích bằng cách hạ nhiệt độ, rồi nâng lên 28-29 độ C và hơi hạ mực nước. Trong quá trình sinh sản, cá đực đào một hố nông mà 2,000-10,000 trứng hanh vàng được đẻ một dề vào đó. Nó canh chừng tổ và trứng cho đến khi nở và [cá bột] tản mác vào vùng nước nông để săn mồi nhỏ. Trong hồ cảnh, cá bột ăn được ngay ấu trùng artemia và lớn nhanh như thổi, thậm chí xơi luôn lẫn nhau. Thành viên mới nhất thuộc chi Hoplias cũng là loài được xuất cảnh phổ biến thứ nhì. Nó được gọi là Hoplias sp. “Black” trong nhiều năm trời trước khi được mô tả là Hoplias curupira vào năm 2009. Loài này tuy đồng cư với H. malabaricus, nhưng thường xuất hiện ở một địa bàn khác. Cá sói đen chuộng bờ sông chảy xiết, nhất là các dòng chảy chính ở trung lưu sông Orinoco. Thân hình cũn cỡn và không thanh thoát bằng H. malabaricus và màu sắc đen đều hay nâu sẫm hơn. Mắt cũng thường sẫm màu và ít biểu hiện hơn. Kích thước tối đa 30cm cũng tương đối nhỏ hơn kích thước bình thường 45cm của H. malabaricus. Cá sói đen dường như chuộng tép và cá lớn. Việc khảo sát bao tử ở lưu vực sông Orinoco phát hiện thấy tôm càng Macrobranchium sp., cá con của nhiều loài cichlid và Leporinus cỡ lớn. Hoplias curupira hung dữ hơn nhiều, cả với nhau lẫn với người nuôi. Không ngạc nhiên khi có con tiến đến mặt kính trước giương vi hay tấn công một cách điên cuồng bất kỳ dụng cụ đánh bắt nào. Cá sói lớn có thể gây ra vết cắn sâu vào tay người nuôi. Hãy bắt chúng một cách cẩn trọng như với loài bò sát mạnh mẽ có cùng kích cỡ. Sự hung dữ cực độ như vậy cũng đồng nghĩa với việc cá nên được cho ăn bằng cây kẹp lớn và chúng sẽ nhanh chóng xơi cả tép lột lẫn cá mướp từ đó. H. curupira sẽ luôn cố nuốt cá to gần bằng với nó và có thể tấn công cả cá lớn hơn. Khi nuôi chung trong một hồ cộng đồng, hãy chọn những con to khỏe với kích thước tương đối lớn hơn. Hành vi sinh sản trong hồ cảnh chưa được nghi nhận, nhưng nhiều khả năng cũng tương tự như các loài Hoplias khác. Vị vua can trường Loài Hoplias khủng nhất được xuất khẩu là vua cá sói: aimara hay trairão (Hoplias aimara và/hay H. macrophthalmus). Cá non hay bán trưởng thành có một đốm đen ngay sau nắp mang. Nó lớn và hung dữ hơn nhiều so với những loài khác và ngoài tự nhiên, phân bố ở những dòng sông chảy nhanh và xiết nơi nó săn bất cứ thứ gì chuyển động. Đây là loài tuyệt đối can trường! Trong hồ cảnh, H. aimara rất tuyệt vời nhưng khó nuôi. Nhất là những cá thể thậm chí lao vào kiếng khi có người lại gần, làm vỡ cả hàm, răng hay chính mặt kiếng. Chúng khó nuôi với kích thước trên 30cm - ở kích thước trên 1m, tốt nhất nên nuôi trong hồ nhựa acrylic và hãy để cho các chuyên gia. Aimara có một cái mõm lớn và đáng sợ và sẽ nuốt bất kỳ con cá nào khác trong hồ, kể cả cá nheo loricariid cỡ lớn, bằng cặp hàm mạnh mẽ có thể há to. Những con quái vật này cũng có thể nuôi chung với nhau. Nếu kích thước hồ cho phép, chúng phân định lãnh thổ một cách vừa phải và hù dọa lẫn nhau bằng những cái vây và mang xòe ra, nhưng hiếm khi nào cắn nhau. Một cặp hình thành ở kích thước 50cm và hòa hợp với nhau. Dẫu vậy, loài này tốt nhất nên dành cho các chuyên gia những người có thể xử lý nhu cầu của cá lớn một cách lâu dài. Không giống như những loài cá sói khác, H. aimara chuộng dòng chảy xiết và có thể nhạy cảm với điều kiện nước kém. Trong môi trường nghèo ô-xy chúng trở nên rất khó chịu với nhau. Di dời cá trưởng thành có thể nguy hiểm bởi cá sói vẫn cắn kể cả khi nằm ngoài nước và những cái răng dài đến 3cm của chúng có thể xuyên thủng hầu hết các loại găng tay và dễ dàng cắn lủng bịch đựng bằng plastic dùng trong vận chuyển. ==================================================== Vài hình ảnh sưu tầm trên mạng:
