Mánh Hàng Xáo (Travesia Tips)* Antonio A. Hidalgo – Trích “Travesia Tips And Cockpit Stories” Cơ Bản Về Hàng Xáo Tôi có một anh bạn thân người mơ mộng có ngày nghỉ hưu như một tay cờ bạc chuyên nghiệp. Trong tưởng tượng của mình, anh thấy mình ở độ tuổi sáu mươi, điều vốn chẳng bao xa, như một quý ông thảnh thơi, đánh bạc và xem chọi gà mỗi ngày. Anh nghĩ rằng, nếu anh dành riêng một rổ trứng đủ lớn làm vốn cờ bạc của mình và quản lý khoản này một cách cẩn trọng, kiểm soát bản năng tham lam và cảm xúc của mình, thì anh có thể trở nên đủ thành thạo trong cờ bạc để kiếm được vài ngàn peso mỗi ngày. Số tiền này sẽ cho phép anh mãi duy trì gia đình của mình ở mức sống tiện nghi. Khi mới nghe về giấc mơ này, tôi bèn dội [một gáo] nước lạnh lên nó ngay lập tức. Tôi bảo anh rằng sau nhiều năm trời đá hàng xáo, tôi đi đến kết luận rằng nó là trò cờ bạc như bất kỳ trò nào khác, không tuân theo lý thuyết khoa học và kỹ năng nào cũng như lô tô (lotto) hay sổ xố (sweep-stakes). Các trò cờ bạc thậm chí còn rủi ro hơn đá hàng xáo bởi tốc độ mà chúng được tiến hành, vốn đưa đẩy người chơi mất đi sự tỉnh táo và đánh giá sáng suốt của họ. Tôi khuyến khích bạn mình xem mọi trò cờ bạc như là món giải trí tốn kém thay vì nguồn kiếm sống tiềm năng. Tôi thật lòng bảo anh rằng tôi nghĩ kết quả xấu nhất từ cờ bạc thông thường có lẽ là lụn bại tài chính, trong khi kết quả tốt nhất chỉ có thể là trả giá phải chăng và vừa đủ cho một dạng trò chơi được chọn. Bạn tôi không dễ dàng chấp nhận việc tôi làm tan vỡ bức tranh kỳ thú của anh. Anh ngờ rằng tôi đã ích kỷ giấu giếm kiến thức cờ bạc chuyên nghiệp của mình – bạn thân của tôi ơi. Phải mất một thời gian để thuyết phục anh rằng tôi nghĩ chẳng có tay cờ bạc chuyên nghiệp nào ở bất kỳ đâu, người kiếm đủ tiền để trang trải cuộc sống. Tôi bảo anh rằng, theo ý tôi, chỉ các tay cờ bạc chuyên nghiệp là chủ trò như trường gà và sới bạc, người không ăn thua trực tiếp trong trò chơi mà kiếm lợi nhuận từ phần trăm cá cược của người chơi. Hay người làm dịch vụ, như nhà môi giới (dealer) và chủ sới bạc, hay cristo và casador [biện trường] trong chọi gà, người nhận lương và hoa hồng mà không tự mình cá cược trò chơi. Tôi bảo thêm rằng bằng chứng rõ nhất của việc này đó là khi chủ trường hay nhân viên thực sự đánh cược như người chơi, điều mà họ đôi khi làm, họ thua nhiều hơn thắng, cũng như bất kỳ ai. Với nỗ lực bảo vệ giấc mơ của mình, bạn tôi yêu cầu được biết toàn bộ tiền trong trò cờ bạc đi về đâu, nếu mọi tay chơi đều kết cục thất bại. Tôi bảo rằng vào bất kỳ thời điểm nào, vài người thắng ở từng trận, trong khi nhiều người thua. Về lâu dài, mọi tay chơi đều thua, và toàn bộ tiền đi vào phần trăm tính sẵn được đặt ra để đảm bảo lợi nhuận cho chủ trường và chi phí của nhân viên phục vụ. Tôi yêu cầu anh tưởng tượng một ván poker với năm tay chơi mà tất cả đều bắt đầu với số vốn mười ngàn peso mỗi người, và không ai được phép bổ sung vốn này một khi họ hết tiền. Mức tiền xâu (tong) khiêm tốn một phần trăm tiền đặt mỗi ván được tính bởi chủ sới, người không tham gia đánh bài. Nếu trò poker kéo dài đủ lâu, sau đó, toàn bộ số tiền vốn sẽ vào tay chủ sới qua tiền xâu và mọi tay chơi sẽ kết thúc thua cuộc. Tuy nhiên, việc này không loại trừ một số tay chơi vượt lên vào những giai đoạn nhất định của cuộc chơi. Đến nay, tôi không biết anh bạn có tin mình không. Nhưng anh chưa cố trở thành tay cờ bạc chuyên nghiệp, điều có thể cho thấy rằng anh đã lưu ý đến cảnh báo của tôi. Người bạn khác, một tân binh trong trò chọi gà, thường nài nỉ tôi chia sẻ các bí mật của mình về đá hàng xáo với anh để anh có thể thắng độ chọi gà một cách thường xuyên. Khi tôi bảo anh rằng tôi không sở hữu bí mật nào cả, và hết sức nghi ngờ ai đó lại có, anh không chịu tin tôi. Anh luôn cãi rằng bởi vì tôi biết nhiều về gà chọi thể hiện qua các sách mà tôi viết về chúng, nên tôi phải có một lợi thế rất đáng kể so với những tay cá cược khác trong việc lựa chọn gà thắng trận khi đá hàng xáo. Tôi đã kiên nhẫn giải thích với anh về phỏng đoán sai lầm trong lý lẽ của anh. Không phải là tôi có khả năng chọn gà thắng trận một cách ổn định khi đá hàng xáo nhờ kiến thức về gà chọi của mình. Kiến thức này, cũng như mọi người, kể cả sư kê bậc nhất, là không đủ chính xác để cho phép điều đó. Hầu hết trống ngày nay được lai tạo đủ tốt để chúng có xu hướng tương đồng về ngoại hình và cấu trúc (build). Việc cáp gà thường được thực hiện bởi các chuyên gia trong đá cáp và theo trọng lượng ở giải derby, để không trống nào ở gần như mọi trận có lợi thế vượt trội. Và kỹ năng tuyển chọn của tôi bị cản trở trong đá hàng xáo bởi thực tế rằng tôi thường chẳng biết gì về nền tảng của trống – lai tạo, biệt dưỡng, thành tích xổ, lượng chăm sóc nó nhận được trong cả đời mình, v.v. Là một nhà lai tạo, tôi vận dụng tất cả những thông số này để tuyển chọn những chiến kê tốt nhất trong trại của mình. Mặc dù tôi không thể biết chất lượng trống địch thủ của mình, nhất là ở các giải derby nơi mà việc cáp đá là ngẫu nhiên (blind), tôi có chút lợi thế bằng cách chỉ đá những con thành tích tốt nhất trong sân của mình. Trong đá hàng xáo, tôi không thể chọn trống dựa trên những thông số có thể cân đo này, vì vậy tôi buộc phải chọn chúng theo các thông số kém chính xác hơn vốn sẽ được giải thích về sau trong sách này. Việc này dẫn đến tỷ lệ chiến thắng của tôi trong đá hàng xáo thấp hơn nhiều so với đá trống mà tôi tự lai tạo. Yếu tố cơ hội, hay may mắn, trong chọi gà cũng ngăn cản người đá hàng xáo trong việc thắng thường xuyên, bất kể kỹ năng của họ. Đá cựa dao dài (slasher) quá nhanh và chết chóc nên một trống kém cỏi, may mắn có thể nhất thời hạ sát một trống siêu giỏi, kém may bằng cú đá đúng chỗ trong lần giao nạp đầu tiên. Người cá cược cũng có vận may riêng của mình. Vào một ngày tốt đẹp, như hầu hết các tay cá cược đều biết, những trận đấu sít sao (close) – những trận mà cả hai trống đều sắp chết và chỉ vài mi-li giây ngăn cách chúng – sẽ được quyết định theo thuận lợi của anh ta, trong khi điều ngược lại sẽ xảy ra vào một ngày tệ hại. Sự thực đó là người cá cược nhiều kinh nghiệm và chuyên môn trong đá hàng xáo sẽ chọn đúng bên thắng hơi nhiều hơn số khác. Về lâu dài, một số chuyên gia cá cược này có lẽ sẽ chọn đúng bên thắng nhiều hơn một ít. Nhưng điều này là không đủ để kiếm tiền từ đá hàng xáo trong một thời gian dài, bởi thuận lợi này sẽ bị quét sạch bởi chi phí cố định của đá hàng xáo, chẳng hạn tiền hoa hồng của cristo, hay pago, hay cáp bù trong sổ (additional center bet) lên dehado, hay bên kém chuộng (underdog), vốn sẽ bị hớt khỏi tay người cá cược kèo đồng (even odds) bởi casador hết lần này đến lần khác. Lối gọi pago từ người cược nói chung không được coi như là chi phí cố định của đá hàng xáo, nhưng nó là, bởi một thực tế hiện hữu rằng nhiều llamado, hay bên được chuộng, chiến thắng hơn là dehado, hay bên kém chuộng. Do đó, việc đặt cược vào dehado với kèo đồng tạo ra một phí tổn tài chính thực sự. Mặc cho những giải thích này, người bạn thứ hai của tôi, đến nay vẫn cảm thấy tôi đang giữ lại những bí quyết thực sự để chiến thắng trong đá hàng xáo. Anh thường tham gia cùng tôi trong việc cá cược chọi gà và luôn đặt cùng tôi. Kết quả đó là anh thắng khi tôi thắng và thua khi tôi thua. Anh vẫn chưa thực sự nhận ra rằng chúng tôi không thắng nhiều hơn thua, vì anh không giữ bản ghi chép. Tôi nhắc đến hai người bạn của mình để cảnh báo độc giả rằng sách này sẽ không dạy bạn trở thành một tay cá cược chuyên nghiệp trong chọi gà, hay tahur, những người sẽ kiếm lợi từ thú vui đặt cược vào chọi gà. Điều tốt nhất mà độc giả thu được từ sách này là am hiểu đúng đắn về luật lệ và phong tục vốn chi phối đá hàng xáo, làm quen với các chiến lược đặt cược đã kiểm chứng vốn tối đa hóa chiến thắng và giảm thiểu thất bại, nắm vững tâm lý cờ bạc và các yếu tố vốn đưa người cá cược đến chiến thắng hay thất bại, và một quan điểm về các xu hướng trong chọi gà mà tôi dựa vào trong cả đời chơi trò này. Tất cả những điều này có thể cho phép độc giả đá hàng xáo với sự tự tin của người biết mình đang làm gì. Những yếu tố này cũng có thể cho phép độc giả cắt giảm chi phí đá hàng xáo và do đó khiến việc thưởng thức trò chọi gà của anh ta kéo dài trong thời gian vô hạn định. Điều mà nhiều khả năng tất cả chúng ta những sư kê kỳ cựu đều mong đợi từ cuộc đời. Cáp trong sổ (center bets) Trong đá cáp (hackfights), các trống được cáp và đá theo thỏa thuận đôi bên của chủ gà hay nài sau khi kiểm tra bằng mắt một loạt địch thủ khả dĩ và vài cú sổ kéo (tailing) hay kahig. Các trống được cáp bởi nài và chủ gà ở một khu vực đặc biệt của trường gọi là ulutan, rồi chúng được gắn cựa dao dài ở khu vực khác, được biết như là tarian. Sau đó, các trống và nài của chúng đợi theo hàng cho đến khi cuộc đấu của chúng được gọi. Trên đường tiến vào sới, hay khu vực thi đấu, vốn thường được quây kín bằng kiếng và thanh chắn kim loại, casado hay biện trường (center bet taker) tiến đến hai nài hay chủ gà để hỏi số tiền đặt trong sổ của các trống tương ứng của họ. Tiền trong sổ này là parada của mỗi trống vốn được thông báo cho quản trường (pit management). Khoản này không nhất thiết là tổng tiền cược của chủ gà lên trống của mình, bởi ông được tự do cáp thêm các độ ngoài với người khác bên cạnh độ trong sổ. Tuy nhiên, khoản trong sổ được đảm bảo bởi quản trường thông qua biên nhận được trao cho nài hay chủ gà. Đổi lại, quản trường thu mười phần trăm tiền sổ mỗi độ để bù vào phí điều hành và lợi nhuận cho ban tổ chức (promoters). Ở hầu hết trường gà, khoản trong sổ tối thiểu cho đá cáp là 1,100 peso vào thời điểm viết sách này [2001]. Nó lớn hơn nhiều so với 22 peso tối thiểu được yêu cầu vào thời trẻ của tôi nhiều thập kỷ trước. Các khoản cược dưới 1,100 peso là không được phép bởi chúng không có lợi cho ban tổ chức. Thường không có khoản cược cố định tối đa trong đá cáp, bởi điều này phụ thuộc vào việc biện trường thuyết phục người chơi đặt bao nhiêu vào bên kém chuộng để cân bằng cược sổ hai bên. Tại các cuộc đá cáp bình thường ngoài trường ở trong và quanh Metro-Manila, các khoản cược lên đến 55,000 peso có thể được nhận bởi biện trường, được biết trống kém chuộng cũng có một khoản cược trong sổ hợp lý là 5,500 peso và rằng trống này trông như thể có cơ hội chiến thắng (chẳng hạn nó quá gầy, quá thấp hay quá xấu và được chăm sóc kém so với con được chuộng). Trong conciertos, hay các trận đá cáp đặc biệt, mà các sư kê danh tiếng được mời, tiền trong sổ từ 110,000 đến 440,000 peso đôi khi được biện trường chấp nhận. Những khoản mà tôi đề cập ở trên chẳng qua là ví dụ, bởi tiền sổ có thể là bất kỳ khoản nào miễn chúng đạt yêu cầu tối thiểu. Tuy nhiên, các khoản cược hai bên phải luôn được cân bằng bởi tiền đảm bảo của quản trường cho mọi độ trong sổ để đổi lại phí mười phần trăm, hay plasada, thu từ người thắng mỗi trận. Thỉnh thoảng, một trận đá cáp bị hủy vào phút cuối, khi một bên chủ gà cảm thấy khoản tiền trong sổ của mình được quản trường cân đối quá ít. Quy trình cân đối cược trong sổ hơi khác ở các giải derby. Việc cáp gà được thực hiện bởi ban tổ chức hoàn toàn dựa vào trọng lượng; người đá giải derby không can dự vào việc cáp gà. Điều này được gọi là cáp ngẫu nhiên, bởi không có yếu tố thể chất nào được cân nhắc chẳng hạn như ngoại hình, chiều cao hay dáng vẻ của các trống đá giải derby. Tuy nhiên, đôi khi tay cáp gà (matcher) chuyên nghiệp được thuê bởi ban tổ chức có xu hướng cáp trống của những sư kê danh tiếng với nhau nhằm giúp biện trường dễ cân đối cược trong sổ hơn, do những sư kê lớn thường đặt khá nhiều vào gà của mình. Liên lạc viên (runners) làm việc cho ban tổ chức đi đến các kê phòng (cockhouse) được chỉ định của mỗi người tham dự mà trận của họ sắp được gọi để nhắc lắp cựa cho trống với vòng chân đúng. Trống được đưa qua khu lắp cựa (tarian) và cân trước sự chứng kiến của đôi bên để đảm bảo không con nào vượt quá 35 gram so với trọng lượng được đăng ký chính thức trong chương trình derby. Sau khi cân, trống được lắp cựa và mang ra sới và tiền cược trong sổ của chúng được công bố bởi biện trường. Các giải derby yêu cầu khoản cược trong sổ tối thiểu là 2,200 peso ở các giải derby nhỏ đến 22,000 peso ở các giải lớn hơn. Ban tổ chức cũng đảm bảo người tham dự với khoản cược trong sổ lớn theo đó số tiền tối thiểu 3,300 peso sẽ được cân bằng ở các giải derby nhỏ đến tối thiểu 44,000 peso ở các giải derby lớn hơn. Đảm bảo sau nghĩa là ban tổ chức derby sẽ đặt cược vào bên kém chuộng tùy số tiền đảm bảo tối thiểu, nếu cần. Giống như đá cáp, chênh lệch tiền cược trong sổ của các bên được bù đắp bởi các khoản cược đơn lẻ theo kèo đồng (even odds) vào bên kém chuộng từ người cá cược ở trường gà. Tuy nhiên, khác với đá cáp, các trận derby phải thông qua cho dù cược trong sổ không cân bằng. Sau khoảng 15 phút kêu gọi đặt cược vào bên kém chuộng để cân bằng sổ, trận đấu nhìn chung vẫn diễn ra và bất kỳ khoản nào đã cân đối được làm rõ cho người tham dự với tiền cược lớn hơn. Vào lúc này, nếu toàn bộ số tiền mà chủ gà mong đợi đặt lên trống của mình không được đáp ứng, anh được tự do đặt thêm bằng cách ra kèo với người cá cược khác. Những khoản cược bổ sung này không được đảm bảo bởi quản trường và không chịu 10 phần trăm tiền xâu (plasada). Meron-Wala Sới của mọi trường gà đều có một bên meron và một bên wala. Các bên có bảng lớn với đèn nhận dạng rõ ràng. Trống với cược trong sổ lớn hơn thường được gán cho bên meron và trống với cược trong sổ nhỏ hơn thường được gán cho bên wala. Điều này hợp lý, bởi các thuật ngữ hiện chỉ đến số lượng tương đối của cược trong sổ, do đó bên meron là bên với nhiều tiền và bên wala là bên không nhiều tiền. Tuy nhiên, không phải luôn như vậy. Hồi tôi còn trẻ, nhiều thập kỷ trước, các thuật ngữ chỉ đến chiếc nón vốn được trao cho một trong hai nài gà bởi quản trường nhằm khiến các nài được phân biệt dễ dàng bởi người cá cược. Do vậy, meron, vào những ngày đó, chỉ đến nài có mũ, và wala chỉ đến nài không mũ. Bởi trường gà được hiện đại hóa, chiếc mũ được thay thế bằng bảng đèn plastic thường trực ở mỗi bên của sới. Lối thực hành meron-wala nhanh chóng chỉ cho người cá cược trống nào có tiền trong sổ lớn hơn. Nó cũng khiến các tay cristos hay môi giới cá cược chuyên nghiệp (bet-takers) dễ nhận ra trống mà họ đang đặt lên. Đấy là tại sao cristos khởi đầu việc cá cược bằng cách hô “sa meron” hay “sa wala”. Tuy nhiên, người mới chơi phải cẩn thận. Có ngoại lệ với lối thực hành gán trống với tiền trong sổ lớn hơn là bên meron và trống với tiền trong sổ nhỏ hơn là bên wala. Khi một bên meron hay wala đang trong mạch thắng dài (nghĩa là chỉ một bên thắng hoài), biện trường thường đảo bên (trống với cược trong sổ thấp bên meron và ngược lại). Điều này giúp việc cân bằng cược dễ hơn bằng cách khiến người cá cược đặt vào bên kém chuộng, khi họ đang cố theo bên may mắn. Các sư kê cũng có thể yêu cầu đặc biệt để được gán bên này hoặc bên kia vì lý do may mắn và những yêu cầu này thường xuyên được đáp ứng. Sau cùng, có vài trường gà, như Gapan Square Garden ở Nueva Ecija, luôn gán các bên meron-wala một cách ngẫu nhiên. Người mới đá hàng xáo phải luôn cẩn trọng với những ngoại lệ này để tránh trường hợp đặt nhầm không đúng trống mà mình đã chọn. Lối thực hành tốt với người cá cược là luôn làm rõ với biện trường bên nào mình đang đặt khi họ làm pago, tức đặt vào bên kém chuộng bằng kèo đồng theo yêu cầu của biện trường. Llamado-Dehado Llamado là cửa trên (favorite) và dehado là cửa dưới (underdog). Trống với cược trong sổ lớn hơn thường là llamado và trống với cược trong sổ nhỏ hơn thường là dehado. Nhưng không luôn như vậy. Cửa trên được quyết định bởi hàng trăm hay hàng ngàn người cá cược ở mỗi trận, những người vốn hành động độc lập trong tình huống tuyệt đối tự do, tương tự như cách mà nhiều người mua và bán định giá trong một thị trường chứng khoán lành mạnh. Nếu nhiều tiền được đặt lên một trống, nó sẽ trở thành cửa trên đơn giản bởi vì tiền đặt lên trống kia sẽ nhanh chóng được chấp nhận bởi các tay đặt vào cửa trên và khoản cược chưa bắt (unplaced) ở cửa trên sẽ được xướng để tìm người theo, thường với kèo để hấp dẫn hơn. Khi chênh lệch tiền trong sổ nhỏ, trống với khoản cược nhỏ hơn có thể trở thành cửa trên của đám đông nếu nó trông đẹp hơn, hay nếu nó phần nào lớn hơn, hay nếu chủ gà vừa thắng trận trước đó, hay vì bất kỳ nguyên nhân nào khác, dẫu hợp lý hay không. Thậm chí khi một trống có tiền trong sổ lớn hơn nhiều, nó vẫn có thể trở thành cửa dưới nếu đối thủ của nó nổi tiếng là một trống hàng đỉnh. Tiền trong sổ, do đó, không nhất thiết quyết định trống nào sẽ trở thành llamado, bởi điều này chỉ có thể được quyết định bởi sự lựa chọn của tất cả người cá cược. Đèn bên bảng meron bật lên khi bên meron là cửa trên llamado và đèn trên bảng wala bật lên khi bên này là llamado. Do đó, bên không sáng đèn luôn là dehado. Ý tưởng hay với người mới chơi là luôn nhìn vào bảng hiệu để biết bên nào sáng đèn trước khi đặt cược, nhằm tránh phạm sai lầm. Đôi khi người đặt cược ít nhiều chia đều giữa hai bên. Khi điều này xảy ra, sẽ không có sự rạch ròi giữa llamado và dehado. Trong những trường hợp này, cristos sẽ luân phiên kêu gọi đặt cược, ban đầu lên một trống, rồi lên trống kia. Khi điều này diễn ra, cả hai bảng meron và wala đều được bật sáng bởi quản trường để chỉ ra tình huống lửng lơ. Ở một số trường, biện trường cũng công bố sự kiện này trên hệ thống thông tin công cộng và nhắc nhở người đặt cược nói rõ bên đặt cược của mình với bên đối thủ. Khi không có cửa trên và cửa dưới rõ ràng, thường là kèo đồng, hay tỷ lệ chênh tối thiểu được áp lên con này hoặc con kia. Tuy nhiên, có những trường hợp bất thường khi ban đầu tỷ lệ lớn được áp lên, đại loại, trống meron. Rồi tỷ lệ dịch chuyển, và tỷ lệ lớn được áp lên trống wala. Những trường hợp hiếm hoi này là cơ hội vàng cho người cá cược kinh nghiệm để bắt cả hai trống vào thời điểm chúng ở kèo dưới và giành tỷ lệ lớn trước cửa trên tạm thời. Làm vậy sẽ tạo ra tình huống luôn thắng (win-win) cho người cá cược, cho dù trống nào thắng người chơi cũng sẽ thắng. Chẳng hạn nếu trống meron tạm thời trở thành cửa trên mạnh trước walo-anim, hay tỷ lệ sáu-tám, người chơi đặt 600 peso vào cửa dưới, hay trống wala. Nhưng nếu chủ gà bên wala đặt rất lớn vào trống của mình ở tỷ lệ này, thì tỷ lệ hay lorgo có thể nhanh chóng đảo chiều khiến trống wala trở thành cửa trên, đại loại walo-diyes, hay tỷ lệ tám-mười. Nếu điều này xảy ra, sẽ có lợi cho người chơi khi đặt 600 peso nữa vào cửa dưới mới – tức trống meron. Khi làm vậy, anh đã đặt lên cả hai trống với tỷ lệ tốt. Nếu trống meron thắng, anh sẽ ăn P750 và thua P600, với khoản lời P150. Bằng ngược lại, trống wala thắng, anh sẽ ăn P800 và thua P600, với khoản lời P200. Nhiều người cá cược kinh nghiệm có xu hướng đặt thường xuyên hơn vào cửa trên, có lẽ vì họ kết luận rằng llamado thường thắng nhiều hơn dehado. Những người này được biết như là llamadistas. Nhiều người mới chơi có xu hướng đặt thường xuyên hơn vào cửa dưới, có lẽ vì họ bị hấp dẫn bởi tỷ lệ được trao cho dehado. Những người này được biết như là dehadistas. Theo kinh nghiệm đá hàng xáo lâu dài của mình, tôi thấy rằng cửa trên thường thắng nhiều hơn cửa dưới. Tuy nhiên, cửa dưới thắng đủ nhiều để khiến việc đặt cược lên chúng là đáng cân nhắc khi có tỷ lệ tốt. Nói cách khác, llamado và dehado là như nhau về khía cạnh tiền bạc. Hãy lấy một tỷ lệ như là ví dụ để minh họa cho những gì tôi muốn nói – walo-anim, hay sáu ăn tám. Giả sử rằng có mười bốn trận đá cáp liên tục với tỷ lệ này. Một tay chơi đặt tám mươi peso lên llamado trong tất cả mười bốn trận. Tay chơi khác đặt sáu mươi peso lên dehado trong mọi trận. Nếu, như vẫn thường xảy ra, tám llamado và sáu dehado thắng trong mười bốn trận, cả hai người đều kiếm được như nhau – họ sẽ hết sức ngang bằng về mặt tiền bạc. Người đặt tám mươi peso lên mọi llamado sẽ ăn tổng cộng P480 (P60 nhân 8 trận) và cũng thua tổng cộng P480 (P80 nhân 6 trận). Người đặt sáu mươi peso lên mọi dehado cũng sẽ ăn tổng cộng P480 (P80 nhân 6 trận) và thua cùng số tiền P480 (P60 nhân 8 trận). Đây là tình huống thường xảy ra, và không hẳn là may rủi. Bạn biết không, tỷ lệ cược gần đúng với khả năng thắng của một trống theo kích thước, chiều cao, dòng giống, thành thích thi đấu của chủ nó v.v. Đây là những gì mà người chơi có sẵn trong đầu khi họ ra kèo. Từ đó, về khía cạnh tiền bạc việc đặt cược vào dehado hay llamado là như nhau. Việc chiến thắng thường xuyên hơn của llamado được cân bằng bởi tỷ lệ cược cao hơn của dehado. Điều lý giải tại sao nhiều tiền được đặt vào cả hai cửa trong mỗi trận gà. Đặt cược Nhiều người mới chơi được các sư kê kinh nghiệm khuyên nên thật cẩn thận khi giơ hay vẫy tay trong trường gà. Đấy là vì, như trong sàn chứng khoán, việc cá cược được đặt hầu hết bằng dấu hiệu tay, đặc biệt khi hai người ở quá xa để nói chuyện với nhau. Dân cá cược trong trường gà đơn giản xem mọi người đều quen thuộc với hệ thống ký hiệu tay và tỷ lệ kèo, và việc đặt cược bằng ký hiệu tay được xem như là một giao kết. Rất hiếm khi có tay chơi chạy làng trong trường gà. Một đôi lần khi điều này xảy ra, bên bị (aggrieved) tức người thắng cược nhưng không được trả, sẽ nhờ cậy những người cá cược khác vốn chứng kiến việc đặt cược. Một khi người làm chứng xác nhận sự trung thực của bên bị, người chơi thiệt thòi dường như nắm luật pháp trong tay để tấn công kẻ chạy làng (welsher), thường với sự giúp đỡ của bạn bè và những tay chơi khác vốn chứng kiến việc cá cược. Người chơi thua thiệt không nhất thiết phải là loại bạo lực, anh vẫn còn sự ủng hộ của nhân viên bảo vệ thuộc quản trường, những người thường rất mạnh bạo. Chính bằng cách này mà sự trung thực của hệ thống cá cược được thực thi trong các trường gà của chúng ta. Hầu hết cãi vã giữa người cá cược trong khi đá hàng xáo không phải là chạy làng, vốn rất hiếm, mà từ một sai lầm ngốc nghếch về phía người đặt cược. Chẳng hạn, một người chơi có thể muốn đặt vào trống meron và có thể vội vàng rao tỷ lệ kèo trên trống này, chẳng hạn walo-diyes, nghĩa là anh trả mười peso cho mỗi tám peso đặt lên trống đối địch với con mà anh chọn, nếu meron thua. Tuy nhiên, tỷ lệ kèo có thể dịch chuyển và trống wala có thể trở thành llamado mà người cá cược không hay biết. Trong trường hợp này, người cá cược, trong khi vẫn chủ ý ra kèo tám-mười nhằm bắt cược với trống của mình, tức bên meron, thực ra lại gọi cược cho bên wala, bởi gọi cược của tất cả người chơi khác đều như vậy từ khi trống wala trở thành llamado. Nếu một người bắt cược tám mươi peso với tay chơi không may của chúng ta, thì người đó sẽ đặt tám mươi peso vào trống meron, cùng con mà tay chơi ngốc nghếch của chúng ta dự định đặt vào. Nếu trống wala thắng, hiểu lầm khôi hài là cái chắc bởi cả hai tay chơi đều cố gắng trả tiền cho bên kia, khi mỗi người đều nghĩ rằng mình đã thua. Nếu trống meron thắng, bất hòa nghiêm trọng là không tránh khỏi, khi cả hai tay chơi đều cố gắng thu tiền thắng cược của mình bởi cả hai đều nghĩ mình đã đặt vào trống chiến thắng. Những tranh cãi như vậy đều rắc rối, nhưng luôn được giải quyết bởi quản trường và những người cá cược khác, với bên phạm sai lầm phải trả giá cho sai sót của mình. Để tránh những vấn đề như vậy, cách tốt nhất với người mới đá hàng xáo là đặt cược thông qua các cristos chuyên nghiệp, hay nhà môi giới cá cược (bet taker), người thường được ủy nhiệm bởi trường gà và mặc đồng phục với huy hiệu nhận dạng, ít nhất cho đến khi người mới trở nên thật quen thuộc với hệ thống đặt cược trong trường gà. Tuy nhiên, việc này không hoàn toàn bảo vệ người chơi khỏi việc phạm sai lầm ngớ ngẩn. Cristos vẫn cần phải biết trống nào mà người chơi muốn đặt tiền vào. Nếu người chơi phạm sai lầm trong việc chỉ ra điều này, anh ta sẽ sa vào rắc rối. Không có lựa chọn nào khác trong việc nhận biết những gì bạn đang làm ở bất kỳ trò cờ bạc nào, nhất là trong đá hàng xáo. Tỷ lệ kèo Việc đặt cược trong đá hàng xáo dựa vào hệ thống tỷ lệ kèo được trao cho dehado bởi người cá cược ra kèo bên llamado. Tôi sẽ bắt đầu bằng việc mô tả tỷ lệ kèo (odd), lối nói (utterance), và dấu hiệu tay được sử dụng trong các trường gà ở Metro-Manila và các tỉnh lân cận. Có những khác biệt nhỏ về tỷ lệ kèo, lối nói và dấu hiệu tay ở các trường gà tại Visayas và ở Mindanao. Việc đặt cược thường bắt đầu bằng kèo đồng (even odd), với một người chơi rao “sa meron” nếu bên meron là llamado, hay “sa wala” nếu bên wala là llamado. Lời rao này có nghĩa người chơi đặt cược vào llamado (thực vậy, người ta rao bằng tiếng Tây Ban Nha) với kèo đồng (chẳng hạn một trăm peso đặt vào dehado sẽ ăn một trăm peso nếu dehado thắng). Nếu tiền cược đặt vào dehado thiếu hụt ở kèo đồng, người chơi bên phía llamado sẽ ra kèo sampu-siyam, nghĩa là chín mươi peso đặt vào dehado sẽ được trả một trăm peso nếu dehado thắng. Người chơi ra kèo bên cửa trên sẽ hô “siyam” và ra dấu hiệu tay như thể rảy nước với cả năm ngón cùng bàn tay hướng ra. Lưu ý rằng khi tỷ lệ kèo được rao, chỉ hô tỷ lệ, mà không kèm meron hay wala, bởi mọi tay chơi đều được coi là đã biết trống nào ở cửa trên. Nếu vẫn có quá ít người theo sampu-siyam, người cá cược bên cửa trên thường ra tỷ lệ otso-nueve, nghĩa là tám mươi peso đặt vào cửa dưới sẽ ăn chín mươi peso. Để chỉ ra kèo này, người chơi bên cửa trên sẽ hô “nueve” hay “labi” và ra dấu tay bằng cách chỉ vẫy ngón trỏ trong không khí với lòng bàn tay hướng ra và những ngón khác co lại. Tỷ lệ kèo kế tiếp là lorgo-diyes, nghĩa là tám mươi peso đặt vào cửa dưới sẽ ăn một trăm. Điều này được chỉ ra bằng cách hô “lo-diyes” và dấu hiệu tay khi người chơi vẫy ngón cái với lòng bàn tay hướng ra và bốn ngón kia hướng lên. Sau lo-diyes đến walo-anim, nghĩa là sáu mươi peso đặt vào cửa dưới sẽ ăn tám mươi peso. Kèo này được chỉ ra bằng cách hô “walo-anim” hay thường là “lanim”. Ở Metro Manila và các tỉnh Nam Luzon, ký hiệu tay cho kèo này là ngón trỏ chuyển động về phía ngón cái như thể rảy nước với lòng bàn tay hướng ra và ba ngón khác hướng lên. Ở Bulacan và Nueva Ecija, dấu hiệu tay cho walo-anim là thể hiện sáu ngón (cả năm ngón của một bàn tay và ngón cái của bàn tay kia) với lòng bàn tay hướng ra. Kế đến là walo-onse, nghĩa là đặt tám mươi peso vào cửa dưới sẽ ăn một trăm mười peso. Tỷ lệ này được rao là “onse” hay “lonse”, và ký hiệu tay được thực hiện bằng cách giương ngón trỏ và ngón giữa theo ký hiệu chiến thắng với lòng bàn tay hướng ra và những ngón khác co lại. Trong hầu hết các trận, tỷ lệ cao nhất là dos-tres, nghĩa là đặt hai trăm peso sẽ ăn ba trăm peso, hay đặt tám mươi peso sẽ ăn một trăm hai mươi peso. Rao là “tres” và ký hiệu tay bao gồm việc giương ba ngón cuối lên với lòng bàn tay hướng ra và ngón trỏ và ngón cái co lại. Thỉnh thoảng, tỷ lệ kèo sampu-anim được ra cho cửa dưới, nghĩa là sáu mươi peso đặt vào dehado sẽ ăn một trăm. Tiếng rao cho kèo này là “pu-anim” hay đơn giản là “anim”. Ký hiệu tay bao gồm việc giương ngón cái với bốn ngón co lại thành nắm đấm và lòng bàn tay nghiêng về bên trái. Sau kèo cực cao sampu-anim đến doblado, nghĩa là bất kỳ khoản cược nào đặt vào dehado sẽ được trả gấp đôi. Tiếng rao cho kèo này là “dublado” hay “blado”. Ký hiệu tay là ngón cái hướng xuống với các ngón khác co lại thành nắm đấm và lòng bàn tay hướng về bên phải. Kèo doblado hiếm khi được ra cho cửa dưới trước khi trận đấu bắt đầu và đây thường là kèo cao nhất có thể. Tuy nhiên, trong diễn tiến của trận đấu, khi một trống dẫn trước rõ ràng, thậm chí kèo cao hơn có thể được ra cho trống dưới cơ. Những tỷ lệ kèo này bắt đầu với sampu-apat, khi bốn mươi peso ăn một trăm, và tiếp tục đến sampu-tatlo, khi ba mươi peso ăn một trăm, đến sampu-dalawa, khi hai mươi peso ăn một trăm, và sau cùng, là sampu-piso khi mười peso ăn một trăm. Những kèo cực cao này thường đơn giản được rao mà không cần sử dụng dấu hiệu tay. Chúng phục vụ hai mục đích: chúng cho phép cristos kiếm chác chút đỉnh bởi vì cửa trên hầu như chắc thắng nhờ vết thương chí mạng của cửa dưới khi những kèo này được ra; và chúng tạo cơ hội để kiếm chút bảo hiểm cho người cá cược vốn đã đặt nhiều tiền vào cửa trên và muốn đảm bảo điều này bằng một khoản cược nhỏ vào cửa dưới để họ vẫn thắng một chút nếu cửa dưới giành thắng lợi bất ngờ. Cristos** Cristos là các tay nhận cược chuyên nghiệp vốn thường được công nhận bởi quản trường. Khi được cấp phép, họ mặc đồng phục và đeo thẻ. Nghe nói họ được gọi là cristos bởi cánh tay vươn ra khi phóng cược gợi lên hình ảnh của Christ [Chúa] trên thánh giá. Lối ẩn dụ này chẳng mấy phù hợp, khi hầu hết các tay cristos đều vô tư lự, theo cách mà chỉ những ai sinh kế cũng đồng thời là thú vui. Dẫu ẩn dụ châm biếm, các tay nhận cược chuyên nghiệp vẫn được gọi là cristos. Từng có một hành động gần đây nhằm đổi tên các tay nhận cược thành tagapagtaya. Vài trường gà thực sự hợp tác với hành động này và đã phát hành ID theo tên gọi mới. Nhưng mọi người vẫn gọi họ là cristos, có lẽ vì từ này màu sắc hơn và là một phần của truyền thống trường gà chúng ta. Các cristos có vai trò quan trọng trong đá hàng xáo bởi họ đảm bảo việc phóng, bắt, thu và trả cược. Nhờ lăn lộn trong giới hàng xáo, họ phát triển các kỹ năng cá cược tuyệt vời. Hầu hết cristos đều có thể dễ dàng tiếp nhận mười cược hay nhiều hơn mỗi trận từ những người khác nhau với số tiền khác nhau và kèo khác nhau mà không hề vấp váp. Thông thường, người đặt cược còn ngồi ở những vị trí khác nhau trong trường gà. Người đặt cược nào cũng có thể thuê mướn một cristo ở trường gà. Điều này đơn giản được thực hiện bằng cách yêu cầu một cristo đặt số tiền nhất định vào cửa trên hoặc cửa dưới trước bất kỳ trận đấu nào đó. Nếu đặt vào cửa trên, cristo sẽ phóng cược và nâng dần kèo cho đến khi số tiền được bắt thành công. Nếu đặt vào cửa dưới, cristo có thể đợi cho đến khi anh nghĩ kèo ở cửa trên chênh nhất có thể trước khi bắt cược. Vào cuối trận, cristo sẽ thu tiền khi người cá cược thắng và chuyển cho amo hay kapitalista [nhà đầu tư] của mình. Khi amo thua, anh thu tiền và chuyển nó cho người ăn độ hay kẻ bắt cược với cristo. Đây là trách nhiệm tối thiểu của một cristo. Hầu hết cristos sẽ vui lòng làm hơn trách nhiệm này và giúp amos của mình giải trí bằng những chuyện bông đùa và truyền thuyết chọi gà hay đưa ra lời khuyên nên đặt vào trống nào, mang lại chút khích lệ. Tuy nhiên, quyết định sau cùng về đặt vào trống nào và đặt bao nhiêu luôn thuộc về amos. Một khi người đặt cược thuê một cristo, quy ước hàng xáo được công nhận đòi hỏi rằng anh phải gắn bó với cristo đó cho đến hết độ, bất kể anh ta thắng hay thua. Ngoại lệ cho luật này được áp dụng khi cristo không làm tròn nhiệm vụ của mình, chẳng hạn khi anh ta không thể thu tiền thắng độ hay khi anh ta thường xuyên bỏ qua kèo tốt hơn khi đặt vào cửa dưới. Phí tiêu chuẩn cho dịch vụ của một cristo là mười phần trăm tiền thắng độ với người cá cược vừa và nhỏ, dẫu một số người chi mười lăm phần trăm hay nhiều hơn. Với các tay cá cược lớn mà tiền thắng độ nhiều hơn, tỷ lệ này có thể hạ xuống còn năm phần trăm. Đồ uống miễn phí hay merienda cho cristo trong quá trình đá hàng xáo là tùy chọn. Phí dịch vụ dường như rất hợp lý, nhất là vì chỉ dựa trên chiến thắng, và không tốn nếu người đặt cược thua. Tuy nhiên, người chơi phải nhớ rằng họ sẽ thua nhiều hơn thắng. Về lâu dài, điều này gia tăng đáng kể tỷ lệ phí thực sự của cristo. Để minh họa điều này, chúng ta hãy tưởng tượng rằng một người đá hàng xáo một lần mỗi tuần. Giả sử rằng anh ăn 5,000 peso vào tuần đầu và chi 500 peso hoa hồng cho cristo của mình. Vận may của anh tiếp tục tuần sau, anh ăn 3,000 peso và chi 300 peso hoa hồng cho cristo của mình. Vào tuần thứ ba, vận may rời bỏ, anh thua 4,000 peso và không phải chi đồng nào cho cristo. Đến tuần thứ tư, anh vẫn không may, thua 3,000 peso và không chi đồng nào cho cristo. Thời điểm cuối tháng, tay chơi tưởng tượng của chúng ta ăn tổng cộng 8,000 peso, thua 7,000 peso và dôi ra 1,000 peso. Anh phải trả tổng cộng 800 peso hoa hồng cho cristo của mình. Đây sẽ là 80 phần trăm của tiền ăn độ trong tháng dẫu mỗi tuần chỉ tốn 10 phần trăm hoa hồng. Lưu ý rằng, trong tình huống giả định này, cristo kiếm được 800 peso trong khi người chơi chỉ có 200 peso vào thời điểm cuối tháng. Tình huống giả định này không quá xa vời, bởi nó thường xảy ra cho tất cả tay chơi trong giới hàng xáo. Đây là lý do tại sao cristo, tay chuyên nghiệp trường gà, có thể kiếm sống trong đá hàng xáo, và tại sao về lâu dài mọi tay chơi đều thua. Hầu hết người chơi đều sử dụng dịch vụ của cristo trong đá hàng xáo cũng như tôi. Việc này thuận tiện, bởi rất khó để phóng cược kèo trên trong suốt cả buổi chiều, rồi gắng nhớ tất cả những tay chơi mà một người bắt với, và thu thập toàn bộ tiền ăn độ của người đó. Những tay chơi tự mình phóng bắt cược dường như thường xảy ra tranh cãi vì chạy làng hay hiểu lầm, nhiều hơn những ai dùng cristo, nhờ kỹ năng cá cược của cristo. Các tay chuyên nghiệp này cũng biết hầu như từng người cá cược ở trường gà chỗ mình qua việc hiện diện ở đó mỗi ngày. Điều này có nghĩa họ biết tất cả những kẻ chạy làng (welshers) và những tay cá cược chậm hiểu (dumb) và tránh cược với số này. Như trong hầu hết các lãnh vực khác của cuộc sống, có những cristos tốt và xấu; cristos trung thực và gian dối. Người chơi tốt nhất sử dụng một cristo chính thức mà họ tin cậy. Cũng tốt nếu họ làm thân với cristo chính thức của mình, bởi quan hệ này sẽ bôi trơn giao dịch cá cược của họ với anh ta. Một cristo gian dối có thể khiến người chơi hết sức bất lợi trong đá hàng xáo và thậm chí khiến anh ta mất cả đống tiền. Hầu hết cristos giả dối xoay trở kèo theo mối lợi cá nhân họ và trái ngược với lợi ích của amo của mình. Thực ra, điều này được thực hiện bằng cách thông báo với amo rằng cược đặt vào cửa dưới với kèo thấp hơn thực tế. Hay nói cách khác, cược đặt vào cửa trên sẽ được xác nhận với amo với kèo cao hơn thực tế. Chẳng hạn, nếu người chơi muốn đặt tám trăm peso vào cửa dưới, một cristo xấu có thể vội bảo amo rằng hắn đã đặt kèo otso-nueve [tám ăn chín], cho dù hắn vẫn chưa đặt gì bởi hắn cảm thấy kèo sẽ chênh hơn nhiều. Khi kèo lên đến, chẳng hạn, dos-tres, tay cristo gian dối bèn đặt tám trăm peso kèo tám ăn mười hai (dos-tres). Tay cristo nhăm nhe trục lợi khi thực hiện việc này bởi nếu cửa dưới thắng, hắn chỉ phải trả 900 peso cho người chơi của mình trong khi hắn thực sự thu đến 1,200 peso, cho phép hắn đút túi số tiền chênh lệch 300 peso. Tay cristo có thể trau chuốt hơn nữa chiến thuật này qua việc bảo đảm số tiền gian dối của mình bằng cách đặt cược một phần của nó ngược lại amo, vào trống cửa trên. Do vậy, nếu cristo nhắm kiếm được 300 peso cho riêng mình bằng cách nói dối về kèo thực sự mà hắn đặt cho amo vào cửa dưới, rồi hắn có thể đặt 180 peso vào cửa trên theo kèo đúng dos-tres. Nếu làm thế này, hắn sẽ kiếm được tiền bất kể kết quả của trận đấu. Nếu cửa trên thắng, người chơi sẽ thua 800 peso, nhưng cristo sẽ ăn 120 peso từ món cược bảo đảm của mình với 180 peso kèo dos-tres. Nếu kèo dưới thắng, người chơi ăn 900 peso và cristo vẫn bỏ túi 120 peso (300 peso trừ đi 180 peso thua cược bảo vệ đặt vào trống cửa trên). Trò gian dối tương tự có thể xảy ra khi kapitalista đặt vào bên được chuộng llamado. Tay cristo xấu sẽ phóng cược, đại loại, một ngàn peso theo cửa trên cho đến khi người chơi khác bắt 800 peso theo cửa dưới với kèo walo-diyes [tám ăn mười]. Tay cristo sẽ không nói cho amo của mình biết cược này mà đợi cho đến khi kèo lên dos-tres [tám ăn mười hai], lúc đó hắn sẽ xác nhận với amo rằng 800 peso được bắt với kèo dos-tres. Thời điểm này, cristo nhắm đút túi 200 peso nếu cửa dưới thắng, bởi người chơi sẽ thua 1,200 peso cho số tiền bắt cược 800 peso với kèo dos-tres, nhưng cristo chỉ phải trả 1,000 peso cho độ thua thực sự với kèo walo-diyes. Để đảm bảo hắn sẽ vẫn kiếm được tiền khi kèo trên thắng, tay cristo sẽ đặt một khoảng đảm bảo 120 peso vào cửa trên với kèo dos-tres. Bằng việc làm như vậy, cristo sẽ tạo ra tình huống khi mà hắn kiếm được 80 peso nếu cửa dưới thắng (1,200 peso từ người chơi trừ đi 1,000 peso chung độ và 120 peso cược đảm bảo) và 280 peso nếu cửa trên thắng (1,200 peso từ người chơi trừ đi 1,000 peso chung độ và cộng thêm 80 peso từ khoản cược đảm bảo). Tay cristo gian dối có thể làm tất cả những việc này chỉ trong một trận đấu từ một lần cược của amo của mình mà không gặp chút rủi ro nào với tiền của chính hắn. Độc giả có thể tưởng tượng một cristo gian dối có thể kiếm được bao nhiêu tiền trong cả một buổi chiều đá hàng xáo với một người chơi bất cẩn. Tay cristo xấu với chút tiền cũng có thể quyết định tự bắt cược với amo của mình một khi hắn thấy amo thua liên tiếp hai hay ba trận. Trong trường hợp này, khi người chơi yêu cầu cristo đặt 400 peso vào cửa dưới, hắn ta sẽ giả vờ làm vậy với một đứa bạn nhưng thực sự tự bắt cược với kèo thuận lợi nhất. Nếu cửa trên thắng, tiền của người bắt cược sẽ đi vào túi cristo. Nếu cửa dưới thắng, cristo có thể trả người chơi bằng tiền túi của chính mình, có lẽ hầu hết từ số tiền mà hắn bí mật trục lợi từ các độ trước đây của amo. Hay hắn quyết định không trả bằng cách giả vờ tranh cãi với một đối tác đồng lõa và sau đó tuyên bố với amo rằng hắn không thể thu được tiền thắng độ sau cùng. Phương pháp nữa mà cristo gian dối sử dụng để quịt tiền amo của mình là trì hoãn thông báo những độ thắng liên tiếp hay sultadas. Do đó, nếu người chơi thắng một ngàn peso ở trận đầu trong ngày, tay cristo sẽ tìm lý do để trì hoãn việc chi trả cho đến trận thứ ba hay thứ tư. Chiến thuật này tạo ra rất nhiều cơ hội cho tay cisto xấu. Nó sẽ tạo ra một khoản nợ tồn đọng phức tạp giữa người chơi và cristo. Nếu người đặt cược đang say xỉn, hay là một tân binh, luôn có khả năng anh ta bị nhầm lẫn và cho phép cristo bỏ túi một phần tiền ăn độ của mình. Nó cũng khiến người chơi bất an và căng thẳng về viễn cảnh không được chi trả. Điều này có thể ảnh hưởng đến suy xét của anh ta và khiến anh ta đi vào con đường thua cuộc, nơi mà cristo xấu sẽ nhảy vào bằng cách bắt hết tất cả cược của khách hàng mình. Khi việc chi trả của cristo bị trì hoãn, người chơi phải liệt kê khoản nợ trước của cristo và ngừng sử dụng anh ta cho đến khi khoản nợ được thanh toán. Việc này ngăn ngừa một tình huống xấu trở nên tệ hơn. Trong khi khoản nợ cũ đang được chi trả, người chơi có thể đặt cược với cristo khác, nếu anh muốn. Hầu hết cristos đều chuyên nghiệp và, do đó, cần giữ một lượng khách hàng ổn định, những người duy trì dịch vụ của họ về cơ bản. Điều này khiến họ trung thực trong giao dịch với ít nhất vài khách hàng của mình. Người đặt cược vốn quen thuộc với quy định và việc đá hàng xáo là những khách hàng ưa chuộng và cristos có xu hướng phục vụ họ tốt. Chỉ những người đặt cược vốn không biết rành việc đá hàng xáo mới trở thành mục tiêu dễ dàng để kiếm tiền. Tân binh được cảnh báo rằng có những cristos, kẻ không thể chống lại cám dỗ quịt tiền một tay chơi khờ khạo. Cách tốt nhất để tránh bị trục lợi bởi một cristo bất lương trong đá hàng xáo là trở nên thật rành rẽ với cuộc chơi và luôn cảnh giác trong khi tham gia. ====================== *Travesia (tiếng Anh) và trabesíya (tiếng Hiligaynon) đều bắt nguồn từ travesía (tiếng Tây Ban Nha), nghĩa là “giao lộ” (crossing) hay “nguy hiểm” (danger) trong cờ bạc ở Philippines. Tác giả bài này dùng nó với nghĩa “đá hàng xáo”. Đoạn nói về hàng xáo dưới đây trích từ bài “Thú chọi gà” của cụ Vương Hồng Sển: Nói về người đá gà hàng xáo, nãy giờ quên giới thiệu: hàng xáo nguyên là tiếng nói riêng về chỗ làm nghề xay, giã lúa gạo để bán. Giếng hàng xáo là giếng của các người xay, giã ấy làm ra. Sau nầy, tiếng “hàng xáo” có nghĩa là ghé qua, tạm vậy, như nói “đá gà hàng xáo” nghĩa là chịu ít nhiều mà chơi ghé ngoài (Tự điển Huình tịnh Của). Ngày nay, người đá gà hàng xáo ít ham đá trong sổ, vì xét ra đá có sổ thì phải chịu tiền xâu tiền hồ. Ngày nay bọn họ quá quỉ quyệt, ưng đá ngoài, đá riêng với nhau, để trốn tiền xâu mà chớ, thêm còn dễ “lội qua lội lại”. Và lội qua lội lại, ai khéo thì làm gì cũng có lời. Tỷ như trong một độ gà, họ đá bên A mười đồng. Đá được giây lát, họ bắt bên B mười đồng ăn bảy (thua thì thua bảy đồng, ăn thì ăn đủ mười đồng), và một lát sau họ bắt qua bắt lại, tùy lúc gà thắng gà suy, họ khéo lội làm vậy thì rút cuộc, trong sổ, hai chủ kê ăn thua ngay thẳng, còn ngoài vòng, bọn hàng xáo, ai giỏi lội, bên gà nào thắng họ cũng có tiền. Và cách đá như thế, họ gọi là “đá chạy gạo” (để kiếm tiền chút ít mua gạo ăn). Bọn hàng xáo này tỏ ra người nào cũng cao trí, biết tính toán mau lẹ, tiếc thay người mình chỉ biết đem tài “đá hàng xáo” và không nghĩ đến việc lớn hơn như kinh doanh nghề nghiệp, thương mãi, v.v… (Đá hàng xáo cũng gọi là “đá ké” vì phép đánh bài, người chơi chánh thức đặt tụ tiền là bao, nay mình đứng ngoài vòng, phải lòng xin đánh theo, thì đặt số tiền của mình “ghé theo đó” gọi “ăn ké”. Thường nghe: “Cho tôi ăn ké Năm đồng”, nghĩa “cho tôi đá theo bên anh Năm đồng” [tiền nầy khỏi xâu]. V.H.S.) Bọn hàng xáo làm nghề không vốn, ít khi thua, trừ khi bị Tổ trác. Người chơi gà biết dư, nhưng không có bọn hàng xáo thì trường gà sẽ bớt náo nhiệt và kém vui đi. Bởi vậy vẫn vui để cho họ làm nghề “ngồi không chia của” nầy. Người hàng xáo cười người nuôi gà tốn công tốn của. Người chơi gà cười người hàng xáo không có cái khoái bồng ẵm con gà trên tay. Không biết ai dại hơn ai, duy biết đứa nhỏ chơi diều, tuy tốn tiền mua dây mua nhợ, nhưng vẫn thích hơn đứng ngoài ngó chúng chạy rong theo con diều giấy. Và anh hàng xáo khi Tổ đãi, được nhiều tiền, làm gì cũng “sắm một con nòi với người ta”. Tôi nói đến đây đủ biết ai dại hơn ai rồi. **Cristo/kristo là tay nhận cược (bet taker) hay nhà quản lý cá cược (betting manager) chuyên nghiệp, một nghề nghiệp đặc trưng ở các trường gà Philippines. Đừng nhầm lẫn với biện trường (center bet taker) mà công việc vốn đơn giản hơn nhiều, chủ yếu là ghi chép thuần túy trước mỗi trận.
