Pterophyllum altum Pellegrin, 1903 (seriouslyFISH)

Pterophyllum altum Pellegrin, 1903
Cá Ông Tiên Altum (Altum Angelfish)
https://www.seriouslyfish.com/species/pterophyllum-altum/

Phân Loại
Họ: Cichlidae. Phân họ: Cichlasomatinae

Phân Bố
Bản địa ở Colombia và Venezuela, nơi nó xuất hiện ở thượng Rio Negro và các nhánh thuộc thượng Rio Orinoco bao gồm Rio Inírida và Rio Atabapo.

Địa Bàn
Bản địa ở Colombia và Venezuela, nơi nó xuất hiện ở thượng Rio Negro và các nhánh thuộc thượng Rio Orinoco bao gồm Rio Inírida và Rio Atabapo.

Chiều Dài Chuẩn Tối Đa
Dài 7 inch [17.8 cm], rộng 10 inch [25.4 cm] (kể cả vây).

Bảo Trì
Cung cấp một hồ thủy sinh rậm rạp, được che chắn tốt với thực vật nổi và cây lá rộng để giúp làm dịu ánh sáng trong hồ Altum. Giả lập địa bàn Cá Ông Tiên Sâu (Deep Angel) nữa, với chút gỗ (lũa mopani, lũa-driftwood, gỗ đầm-bogwood – nhất là rễ) cũng như cành treo. Cung cấp đáy nền mềm (cát hay sỏi mịn) bởi Altum có thể đào bới. Đảm bảo rằng không có dòng chảy mạnh trong hồ bởi Cá Ông Tiên Altum đặc biệt chuộng các dòng sông chảy chậm.

Điều Kiện Nước
Nhiệt độ: nhiệt độ cao – 82 đến 90°F (28 đến 32°C)

pH: 4.8-6.2. Nó thường không khỏe chút nào trong điều kiện ít acidic.

Độ cứng: 0-5°H. Nước mềm với độ cứng hầu như không đáng kể là điều bắt buộc khi nuôi loài này.

Khẩu Phần
Hầu hết Cá Ông Tiên Altum đều là loại hoang dã (wild caught), việc ăn uống có thể kén chọn. Chuẩn bị để cho những cá này thức ăn tươi sống theo chế độ thường xuyên. Thậm chí sau đó, Cá Ông Tiên Altum hoang dã có thể không chấp nhận thức ăn. Vì một số lý do, chúng dường như chuộng thức ăn thừa/phun ra của cá khác – cá Dĩa là ví dụ chủ yếu. Một khi đã ổn định (settled) và ăn đồ tươi sống, chúng có thể được làm quen với thức ăn đông lạnh bằng cách trộn nó với đồ tươi sống vào giờ ăn. Pterophyllum altum cản hồ (tank bred) có thể chấp nhận bất kỳ thức ăn nào, kể cả tấm (flake).

Hành Vi và Sự Tương Thích
Như họ hàng phổ biến hơn của mình (Cá Ông Tiên - Pterophyllum scalare), bất kỳ thứ gì vừa với miệng của Altum đều là “trò chơi công bằng”. Chúng bao gồm Neon Tetras, bảy màu (Guppies), Pygmy Rasboras và những thứ tương tự. Cẩn trọng với những loài cá nhỏ hơn trong một hồ Altum, dẫu chúng ổn với những loài cá khác hiền lành, lớn hơn.

Nhị Hình Giới Tính
Khó phân biệt giới tính. Cá đực sẽ phát triển một phiên bản nhỏ hơn của gù (nuchal hump) Cichlidae nổi tiếng, nhưng thường chỉ vào giai đoạn sinh sản.

Sinh Sản
Việc lai tạo có thể rất khó khăn với Altum. Trái với nhiều thông tin trên Internet, Altum từng được lai tạo trong môi trường hồ nuôi mà không cần phải ấp nhân tạo cá bột. Nước mềm, thật acidic là yêu cầu để lai tạo Altum. Việc nuôi lớn 6 con Altum non thường có nhiều cơ hội để tìm ra một cặp lai tạo. Một khi cặp cá hình thành, việc sinh sản có thể bắt đầu. Nếu bạn thấy rằng ổ trứng (spawn) bị ăn mất bởi cá cha mẹ, bạn có thể ấp nở nhân tạo cá bột trong một hồ nhỏ. Nếu rơi vào trường hợp này, hỗ trợ cho cá bột bằng việc nhỏ 8 giọt methylene blue vào mỗi 5 gallon nước trong hồ dưỡng-cá bột (fry-raising). Sau khi cá bột bắt đầu bơi tự do, bắt đầu thay một số nước trong hồ dưỡng-cá bột bằng nước lọc thẩm thấu ngược (RO).

Ghi Chú
Việc nuôi dưỡng chúng là một sự thách thức – chúng chia sẻ mọi khó khăn của họ hàng mình (nhạy cảm với bệnh lủng đầu, rất yếu đuối trước sự tích tụ nitrate, cực kỳ dễ mắc các bệnh liên quan-đến-căng thẳng, thường ăn ổ trứng của chính mình v.v.) và có một vài thứ riêng (thông số nước – rất acidic và mềm, việc cho ăn khó khăn, kém ham muốn sinh sản trong môi trường nuôi nhốt và đại loại). Điều đó dẫu tự nó rất đáng tán thưởng, là lý do khiến Cá Ông Tiên Altum là loài hoàn toàn phổ biến với những nhà thủy sinh giàu kinh nghiệm.


Pterophyllum altum © JJPhoto


Pterophyllum altum © JJPhoto


=========================================


Ghi chú

*Một số người cũng gọi là “cá thần tiên” nhưng trong các tài liệu của mình, chúng tôi thống nhất gọi là “cá ông tiên”, chỉ các loài cichlid nước ngọt thuộc chi Pterophyllum (freshwater angelfish). Cái tên “cá thần tiên” hay “cá thiên thần” để chỉ các loài cá nước mặn thuộc họ Pomacanthidae (saltwater angelfish). Hiện có chỗ gọi là “cá thần tiên Ai Cập”, có lẽ là cá nhập từ Trung Quốc và được dịch theo cách gọi bên đó “Egypt discus”.

*Có ba loài cá ông tiên Pterophyllum là P. scalare (Schultze, 1823) (silver angel), P. altum Pellegrin, 1903 (altum angel) và P. leopoldi (J. P. Gosse, 1963) (leopold angel), trong đó P. altum là lớn nhất, một số cá thể cao đến 40 cm trong khi có báo cáo về cá hoang đạt 50 cm. Phân biệt dạng đầu của ba loài như sau: ở cá altum trưởng thành, khấc V (notch) bên trên lỗ mũi gãy hơn một số dòng scalare hoang dã vốn thường bị nhầm với altum. Khác biệt này càng rõ rệt khi so với các dòng P. scalare thuần dưỡng vốn có trán thẳng hoặc gồ (convex). Về màu sắc và hoa văn, nó rất giống các loài khác với thân bạc ánh lục và ba sọc đỏ/nâu sẫm vốn chạy ngang thân. Vây có thể xuất hiện sọc đỏ (striations) và cá thể trưởng thành có thể có một số đốm đỏ và màu lam-lục rải rác trên vây lưng. Khi sừng, chúng sẽ thể hiện các đốm đen trên nắp mang. Khác biệt màu sắc tổng thể thường mờ nhạt nhưng toàn bộ P. altum đích thực sẽ có khấc ngay trên mũi. Vây bụng và vây lưng siêu dài và phát triển các tua (streamer) ở chóp. Vây bụng rất dài, mảnh mai và dễ rách nếu không được chăm sóc đúng. Tuổi thọ lên đến 10-15 năm nếu được nuôi trong hồ được bảo trì tốt.

So sánh khấc V (notch) của altum với các dòng scalare hoang dã vốn thường bị nhầm với altum (qua cách gọi “Rio Negro Altum” hay “Peruvian Altum”) (https://www.fynnmood.sg/forum/forumpic/3_Different3_1.jpg)


Khi cá trưởng thành, trên 5 tháng tuổi, khấc V (notch) bên trên lỗ mũi trở nên rõ nét. Sọc nâu bản rộng, đậm nhạt xen kẽ. Đặc điểm phân biệt chính là khoảng trắng hẹp giữa các sọc (https://d3pz1jifuab5zg.cloudfront.net/1970/01/30111435/Pterophyllum-Altum.jpg)

*Theo PFK, có xảy ra tình trạng lai tạp giữa P. altum với P. scalare. Chuyên gia Heiko Bleher nói loại cá này được cản bởi người Đức, Simon Forkel. Chúng là cá lai giữa Pterophyllum altum thuần chủng từ Rio Atabapo ở biên giới Colombia với dòng [của trại] Segrest “Rio Negro altums” mà thực ra là P. scalare. Theo Heiko “vây lưng hầu như giống hệt với P. altum từ Atabapo và cũng có những đặc điểm hình thái khác, chẳng hạn như dạng miệng và đầu”. Loại cá được phát hiện ở Interzoo. Những nguồn khác nói rằng cá lai được gọi là “Orinoco Altum” và có thể có hoặc không thể hiện tính trạng khấc V (notched) của loài thuần chủng, hoặc thể hiện ở mức độ thấp hơn. Trên thực tế, cá ông tiên Rio Negro hoang dã rất giống với altum nhưng lại dễ sinh sản hơn nhiều và đây là một hướng khả thi, đáng cân nhắc với các nhà lai tạo thương mại.

*Theo TFH Magazine: Độ khó: Loài cực kỳ khó nuôi và thậm chí sinh sản còn khó hơn. Thành công nhất với nước chất lượng tuyệt hảo cực kỳ mềm và acidic. Loài cá này không chịu được chất thải hòa tan. Cá ông tiên altum chỉ phù hợp với người chơi kinh nghiệm. Bố trí hồ: Cây thủy sinh và gỗ cung cấp chỗ trú ẩn cần thiết cho loài cá nhút nhát này. Hồ rất rộng và cao với bộ lọc mạnh và việc thay nước nhiều, thường xuyên là cần thiết. Cho ăn: Loài ăn thịt (carnivore) và săn mồi lén lút (stealth predator). Những cá thể mới nhập có lẽ cần đồ tươi sống, nhưng một khi đã chịu ăn chúng thường sẽ chấp nhận cả đồ đông lạnh. Như chị em P. scalare, chúng sẽ xơi bất kỳ đồng ang (tankmates) nào đủ nhỏ để nuốt. Lai tạo: Cá altum làm nản chí người chơi cố cho chúng sinh sản. Trong nhiều trường hợp, khi một cặp được kích thích (induced) để sinh sản, chúng chỉ thực hiện một lần rồi không bao giờ lặp lại bất chấp cả tấn mánh khóe chẳng hạn như việc thay nước ồ ạt, thay đổi nhiệt độ, cả đống thức ăn tươi sống v.v. Hầu như mọi cá thể trên thị trường đều là cá hoang dã. Mô tả: Loài cá hấp dẫn với những sọc đứng nổi bật và vây lưng và vây hậu môn dài khủng. Màu nâu nhạt và chocolate sẫm xuất hiện ở nơi vốn màu bạc và đen ở cá ông tiên bình thường P. scalare. Ghi chú: Đây là Chén Thánh (Holy Grail) với nhiều cichlid fan. Đắt tiền và khó kiếm, cá này hoàn toàn đối lập với cá ông tiên bình thường: Trong khi P. scalare mạnh mẽ, thích nghi và dễ sinh sản, thì P. altum mỏng manh, kén chọn và gần như không thể cho sinh sản. Có người cho rằng cá ông tiên bình thường ban đầu vốn như vậy, nhưng ngày nay nhiều nhà thủy sinh đưa scalare hoang dã về và cản chúng, trong khi altum vẫn là trở ngại với hầu như mọi người. Điều đó sẽ khá hơn khi một quy trình lai tạo đáng tin cậy được thiết lập và chúng ta có altum cản-hồ (tank-raised) để làm việc với, nhưng chúng dường như vẫn là loài cá khó khăn. Điều rất quan trọng đó là bạn thông báo bất kỳ thành công nào với loài này để người chơi cá khác có thể hưởng lợi từ phát hiện của mình.

*Theo một thành viên AFT: Chuẩn bị hồ: Có nhiều cách mà người chơi áp dụng để chuẩn bị hồ nuôi altum và hướng dẫn là để tìm ra cách mà bạn cảm thấy phù hợp nhất. Cách mà tôi chuộng là dưỡng nước bằng rêu than (peat moss) Sera, cho việc giảm pH đến <4 rồi bổ sung cây nana để loại bỏ nitrite và ammonia [đúng ra là nitrate]. Rêu than tốt nhất nên được dùng trong nước chảy và việc ngâm có thể không hiệu quả. Tôi đang sử dụng bộ lọc khí (sponge) để dễ vệ sinh và cũng tăng cường sục khí nữa. Tôi cũng bổ sung một cây sưởi để tăng nhiệt độ lên 32°C trong một thời gian ngắn để bất kỳ bệnh nào khác đều bị loại bỏ và khẩu vị của cá ông tiên cũng tăng với nhiệt độ cao hơn. Bệnh Columnaris sẽ phát mạnh vào thời điểm này và do đó, thuốc vẫn cần thiết. Tuyển chọn cá Ông Tiên Altum: Trong mùa đánh bắt, cá ông tiên altum thường được đóng mỗi bịch 5 con và vào những tháng đầu trong mùa, kích thước của altum sẽ biến thiên từ ½” đến ¾”. Đến giữa mùa, cá ông tiên altum kích thước lớn sẽ có sẵn. Hướng dẫn tuyển chọn cá ông tiên altum: 1) Tránh các vệt xuất huyết (blood streaks) trên vây, vây cụp và bất kỳ dấu hiệu nhiễm Columnaris nào; 2) Kiếm vây thẳng/đẹp; 3) Bụng không teo tóp; 4) Không núp né quanh trong bịch; 5) Đừng chọn mắt to bởi đây là dấu hiệu đẹt (stunt); 6) Sau cùng, hãy từ bỏ nếu có bất kỳ nghi ngờ nào; luôn có nhiều hàng sẽ về nữa trong những tuần kế tiếp. Thả cá và nhập thủy (acclimatization): Trong trường hợp bình thường, cá ông tiên altum là hàng hoang dã ở trại trước khi được vận chuyển đến tiệm cá địa phương. Trong việc thả cá vào hồ, tôi áp dụng phương pháp nhỏ giọt (dripping). Sử dụng một bộ sủi (aeration regulator) và ống dẫn, nước hồ sẽ được chuyển dần vào bịch để cá ông tiên chịu đựng sự thay đổi pH và nhiệt độ tối thiểu. Việc này có thể mất 1-3 giờ. Trong thời gian này bịch cũng được sục khí. Nếu bạn mua cá ông tiên qua việc nhập khẩu trực tiếp, thì phương pháp này sẽ lợi bất cập hại nên bạn cần áp dụng một phương pháp khác. Giai đoạn cách ly (quarantine): Trong giai đoạn này, Furan 2 được áp dụng theo giới thiệu và tôi cũng bổ sung muối nữa sau khi thay nước. Cá ông tiên chỉ được cho ăn trùng huyết đông lạnh (FBW). Việc thay mỗi ngày bằng nước đã hả (aged water) và cả việc cho ăn nhiều sẽ bắt đầu vào ngày thứ 3, điều này sẽ đảm bảo điều kiện nước tốt nhất. Khẩu phần: Một khẩu phần kết hợp luôn tốt với cá. Với tôi, một kết hợp của trùng đỏ đông lạnh, viên Bio-Discus và tim bò được sử dụng. Định kỳ bổ sung Garlic Guard trong quá trình tẩy giun và việc này sẽ gia tăng khẩu vị của chúng hơn nữa. Tốc độ tăng trưởng: Vào giai đoạn bắt đầu cách ly, tốc độ tăng trưởng sẽ chậm hơn vì cho ăn ít để tránh thức ăn thừa. Dưới đây là kinh nghiệm tốt nhất của tôi về tăng trưởng đến nay cho bầy 2013. Kích thước được đo từ chóp mõm đến gốc đuôi. Mới đến: ½“, một tháng ¾“, ba tháng: 1”-1.5”, 4 tháng: 2”-2.5”, 6 tháng: 3”-3.5”. Triệu chứng bệnh Columnaris: Bệnh này thường bị nhầm với bệnh nấm (fungus), nhưng KHÔNG phải, nó được gây ra bởi vi khuẩn Flexibacter. Khi phát hiện bệnh Columnaris, đừng đưa những con mạnh khỏe vào hồ chính bởi chúng có thể cũng đang mang mầm bệnh. Nước cũng bị lây nhiễm và chỉ một giọt cũng lan ra toàn hồ. Lưu ý cách ly toàn bộ vợt, bộ lọc khí, môi trường lọc v.v. sử dụng trong hồ này và đảm bảo tất cả được khử trùng một cách đúng đắn. Thông thường, tôi dùng nước sôi trụng và để khô vật dụng. Đừng chỉ cách ly một bầy trong hồ riêng và không bổ sung thêm gì nữa bởi việc này sẽ nảy sinh nhiều vấn đề hơn chẳng hạn tái phát Columnaris. Tôi phân chúng thành ba giai đoạn: Giai đoạn khởi đầu: Cá ông tiên sẽ phản ứng bằng việc rung lắc vây của mình. Điều này có thể được quan sát một cách dễ dàng khi cá thể và bầy bắt đầu rung lắc (twitch) lúc này lúc nọ. Nếu không được xử lý đúng đắn, bệnh sẽ hay đã lây lan cho những con khác. Giai đoạn hai: Bệnh bùng phát, bạn sẽ thấy vây cụp và thân, vây, thậm chí miệng của nó xuất hiện những thứ như bông hay nấm. Lở loét thường bắt đầu trên vây của nó. Giai đoạn ba: Vào lúc này, vây của cá hoàn toàn lở loét và có cả nấm trên miệng. Cá ông tiên nổi trên mặt nước và không thể chữa trị. Tôi sẽ áp dụng chế độ cách ly trong 3 tháng và nếu cá ông tiên đáp ứng tốt trong thời gian đó, bạn sẽ thấy tốc độ tăng trưởng cao.

*Một số clip altum sinh sản sưu tầm trên mạng:

*Simon Forkel là một trong số ít người lai tạo thành công cá Ông Tiên Altum: