Shades of Copper

Shades of Copper

Trước tiên xin có lời giải thích với bạn đọc rằng đây là một khảo sát hết sức nghiêm túc, không như mấy tiểu thuyết đong đưa hay phim ảnh dở hơi!

Đối tượng mà chúng ta nhắm đến ở đây là các “sắc thái” của Copper, một biến thể màu ở cá betta. Copper là tông màu kim loại đặc trưng và dễ nhận biết.

Những con Copper Betta đầu tiên được giới thiệu với công chúng (1), về mặt di truyền, là non-opaque homozygous metallic steel (opopblbl++). Qua quan sát hình ảnh minh họa, chúng ta thấy tông copper chỉ thể hiện rõ ở một số vị trí trên các vây lẻ, chủ yếu là màng vây; tác động lên thân là hạn chế, tông màu chủ đạo ở thân là steel phảng phất copper.

Quá trình lai tạo sau này giới thiệu thêm các gien opaque (Op), đốm vảy (ri) và marble vào Copper Betta làm biến đổi màu sắc gốc. Rất nhiều cá thể mang kiểu gien (blbl++) nhưng hoàn toàn không mang kiểu hình copper. Một ví dụ điển hình là “Fancy Copper” mà đôi khi chúng ta chẳng thấy màu copper đâu cả! Vài người cố gắng giải thích là “mang gien copper” hay “vảy bóng”, tức về mặt di truyền kiểu gien (blbl++) hiện diện ở đó, nhưng không thể hiện màu copper. Tại sao vậy?

Tông màu copper gốc là kiểu gien (opopblbl++) trong khi ở Fancy Copper là kiểu gien (OpOpblbl++) (tất nhiên là còn cả đống cái gọi là Fancy Copper không hề mang kiểu gien này, chẳng qua “đu trend” mà thôi). Trên nền opaque đồng hợp với bột phấn là màu chủ đạo, tác động của (blbl++) chỉ còn phảng phất ánh gold dưới góc nhìn nhất định!

Trong bài viết này, chúng tôi mở rộng khái niệm Copper với kiểu gien (blbl++) và khảo sát một số kiểu hình hay “sắc thái” mà chúng tôi từng biết và trải nghiệm. Về tổng thể, chắc chưa đến 50 nhưng cũng nhiều lắm à!

Non-opaque Copper

Copper thuần dưỡng với tông steel chủ đạo, tông copper phảng phất và chỉ nổi rõ ở một số khu vực trên các vây lẻ (Ảnh: nlkhanh). Theo chúng tôi, lớp ánh kim dày và đồng nhất ở cá thuần dưỡng đóng vai trò chính trong việc hình thành kiểu hình này.

Copper Guitar kiểu hoang với tông copper đậm và đồng nhất (Ảnh: Minh Trí Kiệt). Kiểu hình copper ở các loài khác cũng có đặc điểm tương tự. Chúng tôi từng cho rằng đây là kết quả của quá trình lai tuyển chọn lâu dài. Điều này tuy đúng nhưng vấn đề không nằm ở chỗ tuyển chọn cá thể với màu copper đậm và đồng nhất, mà tuyển chọn hoa văn hoang dã đúng điệu. Một khi đạt được, gien đốm vảy hay hạn chế ánh kim (reduzierte iridocyten) sẽ khiến lớp ánh kim đủ mỏng để phản chiếu tông màu copper mong đợi.

Red Copper nền đỏ (Ảnh: nlkhanh). Thật ngạc nhiên, Red Copper lại ngả tông copper, đậm và đẹp hơn Copper thuần dưỡng, vốn ngả tông steel. Bởi tông màu khác biệt (hồi xưa các biến thể Copper hoang chưa phổ biến) nên đôi khi nó được gọi là Red Gold. Có thời đây là dòng cá khá phổ biến. Theo chúng tôi, màu sắc khác biệt này có được là nhờ lớp ánh kim mỏng.

Gold (Ảnh: nlkhanh). Theo định nghĩa, Gold là copper trên nền vàng.

Theo chúng tôi, Non-opaque Copper nền thịt (không đỏ, không đen, không vàng) hầu như không tồn tại, bởi cá luôn thải loại một lượng guanine nhất định lên bề mặt tinh thể ánh kim nhằm tiết kiệm năng lượng hoạt động (2). Pastel/opaque là gien thúc đẩy quá trình này mạnh hơn. Nếu bạn thấy một con nền thịt, thì đó hầu như là Pastel (thường té ra từ bầy marble), còn Clear chẳng qua là tích nạp guanine chậm, rồi Pastel sẽ xuất hiện ngay thôi.

 

Opaque-geno Copper
Opaque (Op) là gien trội một phần/hay bất toàn so với steel (bl). Nên nhìn chung, Opaque-geno Copper với một alen opaque, có tông màu sáng hơn Copper thường.

Opaque-geno Copper thuần dưỡng với tông steel ở thân. Dường như, tích hợp bột phấn mang lại sự tách bạch về tông màu giữa thân và vây, tạo hiệu ứng “vảy rồng” với vảy thân có vẻ dày lên. Một số vảy có biểu hiện tích nạp opaque mạnh và hóa bột!

Opaque-geno Copper nền đỏ với tông copper đều và sáng, dường như do ảnh hưởng của gien đốm vảy. Nếu sư phụ betta nào đó khẳng định “Copper Dragon” có tồn tại, thì hầu như đều nhắm đến con này. Gọi là Red Copper Half-Dragon có lẽ chính xác hơn.

Opaque-geno Copper nền đen hay Black Copper Half-Dragon. Tông copper trên nền đen có vẻ kém tươi hơn nền đỏ.

 

Opaque Copper
Copper với opaque đồng hợp, tức mang hai alen opaque, có màu bột phấn. Tông copper bị bột phấn lấn át, chỉ còn phảng phất ở gốc các vây lẻ. Một số người gọi là gold! Dòng cá này một khi xuất hiện sẽ được IBC xếp vào thể loại Metallic Opaque Copper, nhưng ít người cản theo hướng này bởi hiệu ứng copper rất yếu.

Kiểu gien copper lại phổ biến ở các dòng Dragon (3). Dường như có lý do hợp lý cho việc này: bột phấn lên mạnh nhất trên nền copper! Trong các bầy lai của chúng tôi, vốn bao gồm opaque turquoise4 (OpOpblblnm+) và opaque copper (OpOpblbl++) thì loại sau lên bột dày và sớm nhất. Đây là điều mà ít người nhận biết (4), nên bao nhiêu năm các sư phụ không cản ra ngoài mấy dòng Dragon sẵn có. Thực tế, bạn có thể cản Red/Yellow Dragon với Red Copper, Black Dragon với Black Copper và thu được toàn bộ Opaque-geno Copper hay "Copper Dragon" ở đời F1. Sau đó cận huyết F1 nhằm tái tạo dòng Dragon của mình.

Opaque Copper nền đỏ hay Red [Copper] Dragon (Ảnh: Trần Tuấn).

Opaque Copper nền vàng hay Yellow [Copper] Dragon (Ảnh: Trần Tuấn).

Opaque Copper nền đen hay Black [Copper] Dragon (Ảnh: nlkhanh).

Opaque [Copper] Dragon (nền thịt, không đỏ, không đen, không vàng). Opaque Copper thường té ra từ các bầy Marble Dragon. Ban đầu, bột phấn thường ít như pastel, nhưng sau quá trình lai tạo và tuyển chọn, bột phấn sẽ dày lên. Cá với bột phấn toàn thân trông cũng rất đẹp, nhưng hầu như không thể làm thuần vì bản chất của marble. Trong các bầy thử nghiệm của mình, chúng tôi đã chọn những con trắng nhất ở đời F2 và cản đến đời F5. Kết quả thu được toàn bộ màu muối tiêu (grizzled)! Ngẫm lại, sai sót đã xảy ra ở bước tuyển chọn ban đầu. Màng vây trắng ngay lập tức là dấu hiệu của marble, vì vậy nếu làm lại, chúng tôi sẽ chọn những con với tia vây trắng nhất, rồi tiếp tục lai tạo cho đến khi màu trắng bột lan dần đến màng vây.

Ghi chú
(1) Copper/Gold Betta http://www.diendancacanh.com/threads/copper-gold-betta.266/

(2) The “Opaque” factor. Pastel Bettas. What they are and how they originated? (Gene A. Lucas, Ph.D.): “It is known that many fish dispose of some nitrogenous waste materials by converting them to harmless pigmentary substances, which are stored in the integument. Higher animals might remove the materials as constituents of the urine”.

(3) Đi tìm Opaque (Dragon - Phần 2) http://www.diendancacanh.com/threads/di-tim-opaque-dragon-phan-2.481637/

(4) Chúng tôi đã chia sẻ điều này với một số bạn chơi cá. Dường như con rồng đỏ gốc với vảy rồng (bột phấn) đã ăn sâu vào tiềm thức của mọi người, bột phấn đó đơn giản màu “trắng” mà thôi! Việc chấp nhận nó mang gien copper và bột phấn ánh copper là điều rất khó khăn. Ngay khi các bạn đọc bài này, chúng tôi đã khởi động một chương trình lai tạo Black Dragon với tất cả các tông màu bột phấn khả dĩ (9 màu). Việc này có lẽ phải mất vài năm nhưng với những chất liệu đã có sẵn, ba biến thể màu gồm Black Copper Dragon, Black Turquoise4 Dragon & Black Steel Dragon (đây mới là Black White Dragon đích thực) sẽ xuất hiện nhanh thôi. Một khảo sát toàn diện sẽ mang tính thuyết phục cao hơn.

 

Copper Gold
Trong các bầy lai Dragon của mình, chúng tôi thấy có một cá thể Black Copper rất đặc biệt: vảy của nó không đồng đều, tông màu biến thiên từ steel, sang copper đến bột sáng, dấu hiệu của opaque dị hợp. Về khía cạnh màu sắc, con này đủ điều kiện “Black Gold” nếu được chiếu sáng phù hợp, nhưng vì tông đen không chiếm ưu thế nên gọi là “Copper Gold”.

Chúng tôi cản nó với một mái Opaque/Dragon dòng khác, với hy vọng thu được Dragon bột toàn thân và vây. Nhưng không có con Dragon nào xuất hiện trong bầy. Vì một lẽ nào đó, opaque đồng hợp không xuất hiện. Phải chăng cá cha không thể chuyển giao alen opaque của mình cho bầy con hay toàn bộ opaque đồng hợp đã chết yểu khi còn nhỏ? Dù gì đi nữa, bầy này bị loại bỏ khỏi chương trình lai tạo. Thực ra, chúng được thả vào một hồ cộng đồng chung với cá thải loại từ những bầy khác.

Một ngày, khi cho cá ăn, chúng tôi thấy một con với đốm gold trên lưng! Dưới ánh nắng, màu gold nổi lên rất rõ. Lục lại thùng cá, chúng tôi thu được cả thảy 3 con có đốm gold. Đốm gold đã có sẵn ở đó hay chỉ nổi lên khi cá già? Qua quan sát cá thể gốc, đốm gold hay bông xuất hiện nhiều khi cá già đi.

Màu gold ở một số mảng/vảy dường như được tạo ra bởi sự phản chiếu ánh sáng ở lớp ánh kim nền sẫm, chứ không phải nhờ lớp vàng dưới cùng!

Ngoài những yếu tố đã biết như copper, opaque dị hợp và ánh sáng, theo chúng tôi marble đã có tác động nhất định ở đây. Và bởi vì bản chất của marble vốn thiếu ổn định nên bạn chẳng thể làm thuần dòng. Hy vọng duy nhất là cản “Copper Gold” với nhau và tuyển chọn những con lên đốm nhiều và sớm.

Copper Gold. Cột bên trái: cá thể gốc qua các thời kỳ, đốm càng nhiều khi cá già đi. Cột bên phải: vài hậu duệ với đặc điểm đốm.