Lai tạo cá chành dục Channa orientalis Colin Dunlop - http://www.practicalfishkeeping.co.uk/features/articles/Breeding the Ceylon snakehead, Channa orientalis Colin Dunlop đã bất chấp nguyên tắc để lần đầu lai tạo cá chành dục, nhưng một lời rỉ tai nhất định có tác dụng. Nhiều loài cá bảo vệ cá bột trong miệng chúng, nhất là cá cichlid ấp miệng, nhưng một số loài cá lóc thậm chí còn cho cá con ăn trứng chưa thụ tinh. Năm nay tôi lần đầu cản loài cá lóc Channa orientalis – ở kích thước nhỏ gọn 10cm/4”, nó là chú lùn (dwarf) trong số những loài khổng lồ. Chúng xuất xứ từ rừng Kottawa ở tây-nam Sri Lanka [tên cũ Ceylon, Tích Lan] và có một vài biến thể, cá của tôi là “Kottawa Forest A”. Còn có “Kottawa Forest B” và, nếu bạn có cả hai, thì hãy nuôi riêng. Địa bàn tự nhiên là các dòng suối chảy chậm và nước đen và C. orientalis có thể sống trong điều kiện tương đối khắc nghiệt. Như các loài khác trong chi, chúng có khả năng bò trên mặt đất để tìm đến vùng nước mới, hít thở khí trời nhờ một bộ phận gọi là mê lộ (labyrinth) [tác giả nhầm lẫn, đúng ra là “mang phụ”]. Tôi kiếm được tám con từ Paul Jordan, một bạn hữu thuộc Anabantoid Association of Great Britain (AAGB) khi chúng dài độ 4-5cm/1.6-2”. Chúng được nuôi trong hồ 60 x 30 x 30cm/24 x 12 x 12” với một số ống đất sét, rong nhựa và hang gáo dừa, và lọc nước bằng bộ lọc bọt biển (air-operated sponge filter). Thông số nước dường như chẳng quan trọng và có thể biến thiên từ 5 đến 7 mà không gây ra vấn đề gì. Cá được cung cấp tầm nhiệt độ khoảng 24- 25°C/72-77°F, bởi không giống nhiều loài cùng chi khác, C. orientalis là loài cá nhiệt đới đích thực. Đậy kín hồ bởi tất cả cá lóc đều có thể lách qua bất kỳ kẽ hở nào. Cá của tôi được cho ăn đủ loại thực phẩm, bao gồm thức ăn viên của cá bổ sung thêm trùng đỏ, grindalworm và trùn đất đông lạnh. Chúng lớn rất nhanh và cùng với việc thay nước thường xuyên đạt gần kích thước sinh sản sau vài tháng. Hung dữ theo tuổi tác Khi con lớn nhất đạt 8cm/3.1”, chúng bắt đầu thể hiện màu lam xinh đẹp trên các vây và trở nên hung hãn với nhau. Tuy nhiên, vào lúc này, chúng lại rất hiền lành. Tôi vẫn chưa thấy dấu hiệu giới tính nào, nhưng rồi chúng bắt đầu giải quyết vấn đề cho tôi và đến hai lần, một con cá hoàn toàn khỏe hôm nay bỗng bị chết vào hôm sau. Điều này có nghĩa là một cặp đã bắt đầu hình thành và có thể thấy chúng quấn lấy nhau hình chữ S. Tôi liền vớt cả đôi ra và thả chúng vào hồ riêng, để số còn lại tự bắt cặp. Hồ mới cũng cỡ 60 x 30 x 30cm/ 24 x 12 x 12” và trang trí các ống và hang gáo dừa và một lớp cát mỏng làm nền. Những vẫn chưa có gì xảy ra! Cuộc viếng thăm của Paul đã gỡ rối cho tôi. Anh bảo tôi rằng hồ của tôi quá sạch! Anh khẳng định rằng tất cả những lần thay nước của tôi đã khiến chúng ngừng sinh sản. Ban đầu tôi rất nghi ngờ và những điều tôi làm sau đó dường như đi ngược lại nguyên tắc nuôi cá thông thường. Không vệ sinh nữa… Trước hết tôi thêm vào một ít đất trồng cây. Tôi có một mảnh vườn hữu cơ khá đẹp, nên thảy vào bốn nắm đất và gỡ bỏ máy lọc. Tôi vẫn duy trì nhiệt độ như cũ và trong vòng một ngày, đất sét nặng lắng xuống đáy nền, tạo ra một hiệu ứng rất hay bởi nó trông như đáy ao tự nhiên. Cá dường như rất hạp với đất, dẫu tôi đang lo lắng điều có thể xảy ra với thông số nước. Tuy nhiên, chẳng có dấu hiệu ammonia nào qua bộ thử, dẫu bất ngờ bổ sung chất liệu hữu cơ. Trong vòng vài ngày, cá lại quấn quít với nhau và sau một tuần cá đực xuất hiện từ hang với cổ họng căng phồng, nghĩa là nó đang ấp trứng. Chẳng may nó ăn luôn lứa này – rồi đến lứa thứ hai, thứ ba và thứ tư cũng vậy. Rồi sự kiên nhẫn cũng được đền đáp và nó ấp đến cùng. Thời gian ấp trứng và giữ cá bột dường như không cố định. Loài này có thể nhả cá bột sau ba hay bốn ngày và giữ chúng trong mười ngày. Cá cái nuôi cá bột bằng cách bơi vòng quanh chúng và đẻ trứng, phủ lên chúng một cơn mưa thức ăn. Với lứa đầu tiên này, tôi bắt cá bột ra khỏi hồ khi chúng vừa bắt đầu tự tìm kiếm thức ăn và tôi được 11 cá con. Cá bột được cho ăn cùng loại thực phẩm như cá cha mẹ từ khoảng 15mm/0.6”. Khi tôi thấy cá đực lại ấp nữa, nó bắt đầu nhả cá bột qua mang. Tôi đếm được hơn 50 con, nhưng ba ngày sau, tôi lại thấy họng nó căng phồng. Tôi đoán chúng lại sinh sản nữa và cố bắt một số con đang bơi để phòng cá lớn ăn thịt chúng. Sau vài ngày, họng cá đực trở lại bình thường và nhiều cá con xuất hiện trong hồ. Nó nhất định phải ngậm cả đống trong miệng và giữ chúng trong vài ngày. Dẫu số cá bột được bắt ra sớm ăn uống bình thường, chúng vẫn nhỏ hơn 25% so với những con cùng bầy ở lại cùng cha mẹ. Tôi ghi nhận một điều rằng đám cá con ở cùng cha mẹ được cá cái cho ăn trứng chưa thụ tinh. Trong tương lai, tôi sẽ để cá bột cùng với cha mẹ cho đến khi chúng đạt 3-4 cm/1.2-1.6. Vấn đáp chuyên gia Colin Dunlop trả lời một số câu hỏi thông thường về cá chành dục Channa orientalis. Cá này có thể nuôi trong hồ cộng đồng? Bạn có thể chừng nào mà hồ đủ rộng và cá khác quá lớn để ăn thịt. Tuy nhiên, nếu một cặp hình thành và chúng muốn sinh sản thì chúng sẽ hung dữ hơn. Chúng có dễ kiếm ngoài thị trường? Không, nhưng hãy gia nhập những nhóm như Anabantoid Association of Great Britain (AAGB) hay các nhóm online The Snakehead Forum để tìm sự giúp đỡ. Tôi có cần bộ lọc để nuôi cá này? Giả sử bạn chỉ nuôi C. orientalis và hồ đủ rộng thì không cần. Tôi thấy dường như nhiều loài thuộc chi cá lóc Channa không thích thay nước thường xuyên hay nước quá sạch. Phương pháp tốt nhất là dùng hồ thật nhiều cây thủy sinh với bộ lọc nhỏ hay không dùng. Có loài cá lóc cỡ nhỏ nào khác không? Có, dù không nhỏ bằng C. orientalis, còn có những loài khác, chẳng hạn gachua, pulchra, ornatipinnis, và bleheri, nhưng đó là những loài cận nhiệt đới (sub-tropical) và không nên nuôi lâu dài trong bất kỳ hồ cảnh nhiệt đới nào. Có nhiều người nuôi cá lóc không? Chúng có một lượng người hâm mộ ổn định và nhiều thành viên thuộc một nhóm có tên Study Group Channidae sẽ tụ tập ở Meppel, Hà Lan vào 20-22 tháng mười một [2010]. Các thành viên sẽ đến từ nhiều nước ở châu Âu, với vài người từ Anh. Chương trình sẽ bao gồm các bài giảng từ những người nuôi cá lóc kinh nghiệm, một chuyến mua sắm trong vùng và một cơ hội để mua và trao đổi cá. =================================== Ghi chú *Theo sách Định loại cá nước ngọt vùng đồng bằng sông Cửu Long (1993) của các tác giả Trương Thủ Khoa và Trần Thị Thu Hương, cá chành dục được xác định tên khoa học là Channa gachua (Dwarf snakehead) và điều này tồn tại trong một thời gian dài. Năm 2011, nghiên cứu của nhóm tác giả Nguyễn Văn Hảo, Nguyễn Thị Diệu Phương và Nguyễn Thị Hạnh Tiên ở Viện nghiên cứu nuôi trồng thuỷ sản I đã xác định lại tên khoa học của cá chành dục là Channa orientalis (Ceylon snakehead) và cá chòi hay cá chuối suối là Channa gachua (Dwarf snakehead). Hai loài này rất giống nhau vì đều thuộc về nhóm cá chành dục (Dwarf snakehead complex). *Thông tin trên mạng: https://vi.wikipedia.org/wiki/Channa_orientalis *Trong danh sách cá lóc Việt Nam, các loài thuộc nhóm chành dục bao gồm: cá chành dục (Channa orientalis), cá chòi (Channa gachua), cá trẳng (Channa longistomata) và cá cóc nhảy (Channa cocnhayia). Quá trình phân loại diễn ra từ năm 2011 đến 2015 bởi nhóm tác giả tại Viện Nuôi trồng Thủy sản I, chủ yếu là Nguyễn Văn Hảo. *Về khía cạnh nuôi cảnh, những con được rao bán trên mạng dưới tên "cá lóc vây xanh" có lẽ thuộc về nhóm cá chành dục và chúng hiện diện ở nhiều nơi. Còn một nhóm cá cỡ nhỏ, không vây bụng (pelvic fin) cũng rất đẹp nữa là nhóm cá chèo đồi, bao gồm cá chèo đồi (Channa asiatica) và Channa ninhbinhensis. Dưới đây là một biến thể cá chèo đồi gọi là "red stripe" (không rõ xuất xứ): =================================== Hướng dẫn cấp tốc về cá lóc Nuôi cá lóc cảnh?
